نسخه چینی برای درد ارزی ایران جواب می‌دهد؟
به گزارش نبض بازار، مسئله سیاستگذاری ارزی از سوی دولت، مستقل از سیاست‌های پولی و مالی، معضلی ساختاری در اقتصاد ایران بوده و با رفت و آمد دولت‌ها نیز هرگز این زخم سرباز چرکین قدیمی، التیام نیافته است. شگفت‌آور است که سیاستگذاری صرف‌نظر از واقعیت‌های پولی و مالی و نتایج حقیقی مربوط به تراز تجاری کشور، چه در شرایط وفور درآمد‌های رانتیر نفتی و چه در شرایط قحط‌سالی ارزی ناشی از تحریم‌ها، به هیچ عنوان روی تغییر اساسی به خود ندیده است و درب سیاستگذاری رفاهی برپایه قیمت‌گذاری ارز، بر همان پاشنه پیشین چرخیده است.
مرور نسخه‌های کشور‌هایی که از قضا در شرایط تحریمی نیز با ایران دادوستد تجاری دارند و اتفاقا دارای مازاد تجاری هستند، می‌تواند به الگوی قابل عرضه‌ای برای سیاستگذاران کشور تبدیل شود تا کشور از ناحیه شوک‌های ارزی جدید مصون بماند.
چین یکی از کشور‌هایی است که به دلیل وسعت اقتصاد و نقش کلیدی در تجارت جهانی، بازار ارز خود را با دقت و کنترل بسیار بالا مدیریت می‌کند. سیاست‌های ارزی چین ترکیبی از مدیریت نرخ ارز، کنترل جریان سرمایه و استفاده سیال از ذخایر ارزی‌ست.
نظام ارزی شناور
چین از یک نظام ارزی مدیریت شده شناور استفاده می‌کند. این نظام بدان معناست که نرخ یوآن چین Renminbi یا RMB به طور کامل توسط بازار تعیین نمی‌شود، بلکه دولت و بانک مرکزی چین (PBOC) نقش مهمی در مدیریت و تنظیم نرخ ارز دارند. ویژگی‌های این نظام عبارتند از:
نرخ ارز یوآن به طور مستقیم به سبدی از ارز‌های بین‌المللی (مانند دلار آمریکا، یورو، ین ژاپن و غیره) مرتبط است.
بانک مرکزی چین اجازه نوسانات محدود و مدیریت‌شده‌ای در نرخ ارز یوآن می‌دهد تا از بی‌ثباتی جلوگیری شود. چین برای مدیریت بازار ارز از ابزار‌های مختلفی استفاده می‌کند:
الف) تعیین نرخ مرجع روزانه
بانک مرکزی چین هر روز یک نرخ مرجع برای یوآن در برابر دلار آمریکا تعیین می‌کند. این نرخ به عنوان نقطه شروع معاملات روزانه در بازار ارز عمل می‌کند.
نرخ ارز یوآن تنها می‌تواند در محدوده‌ای مشخص (عموما ±۲٪) در اطراف نرخ مرجع روزانه نوسان کند.
ب) مداخله در بازار
بانک مرکزی چین در مواقعی که نوسانات شدید ارزی رخ دهد، به طور مستقیم وارد بازار شده و ارز خریداری یا فروخته می‌شود تا نرخ ارز را تثبیت کند.
این مداخلات به کاهش نوسانات و جلوگیری از بی‌ثباتی کمک می‌کند.
ج) کنترل سبد ارزی
چین نرخ ارز یوآن را به سبدی از ارز‌های بین‌المللی مرتبط کرده است تا وابستگی به دلار آمریکا کاهش یابد. این سیاست به چین کمک می‌کند تا انعطاف‌پذیری بیشتری در برابر تغییرات اقتصادی جهانی داشته باشد.
۳. ذخایر ارزی عظیم
چین بزرگ‌ترین ذخایر ارزی جهان را در اختیار دارد (بیش از ۳ تریلیون دلار تا سال ۲۰۲۴). این ذخایر ارزی نقش مهمی در مدیریت بازار ارز ایفا می‌کنند:
در مواقع بحرانی، بانک مرکزی چین می‌تواند از ذخایر ارزی خود برای خرید یا فروش ارز استفاده کند تا از نوسانات شدید جلوگیری کند.
ذخایر ارزی همچنین به چین قدرت بیشتری برای مقابله با فشار‌های اقتصادی خارجی، مانند تحریم‌ها یا جنگ‌های تجاری، می‌دهد.
ابزار‌های کنترلی
۱. کنترل جریان سرمایه
چین کنترل بسیار شدیدی بر ورود و خروج سرمایه اعمال می‌کند. این کنترل‌ها به منظور جلوگیری از خروج گسترده ارز از کشور و حفظ ثبات در بازار ارز اجرا می‌شوند. اقدامات چین در این زمینه عبارتند از:
محدود کردن انتقال پول توسط شهروندان و شرکت‌ها به خارج از کشور.
کنترل سرمایه‌گذاری خارجی در چین و تعیین سقف برای سرمایه‌گذاری خارجی.
اعمال محدودیت بر خرید ارز خارجی توسط افراد و شرکت‌ها.
۲. حفظ رقابت‌پذیری صادرات
چین نرخ ارز یوآن را به گونه‌ای مدیریت می‌کند که صادرات این کشور رقابت‌پذیر باقی بماند. ارزش پایین یوآن در برابر دلار آمریکا باعث کاهش هزینه محصولات چینی در بازار‌های جهانی می‌شود. این سیاست نقش مهمی در رشد اقتصادی چین و تقویت صادرات دارد.
۳. سیاست‌های بلندمدت چین برای بین‌المللی کردن یوآن
چین به دنبال بین‌المللی کردن یوآن و کاهش وابستگی به دلار آمریکا است. برخی از اقدامات چین در این راستا عبارتند از:
انعقاد قرارداد‌های تجاری با کشور‌های مختلف با استفاده از یوآن به جای دلار.
گسترش استفاده از یوآن در تجارت جهانی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی.
ایجاد شبکه‌های پرداخت بین‌المللی مبتنی بر یوآن، مانند سیستم پرداخت بین‌المللی چین (CIPS)
همچنین دولت چین در مواقع بحران‌های اقتصادی یا ارزی، سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری اعمال می‌کند:
افزایش کنترل بر جریان سرمایه برای جلوگیری از خروج ارز، مداخله مستقیم در بازار ارز برای تثبیت نرخ یوآن و استفاده از ذخایر ارزی برای حمایت از یوآن، از جمله رویکرد‌های کنترلی چینی‌ها در این زمینه هستند.
دولت چین کوشیده تا وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش دهد. این اقدام به چین کمک می‌کند تا در برابر نوسانات دلار یا فشار‌های سیاسی از سوی آمریکا آسیب‌پذیری کمتری داشته باشد. برخی از اقدامات چشم‌بادامی‌ها در این زمینه عبارتند از: افزایش تجارت با کشور‌های دیگر با استفاده از ارز‌های محلی، گسترش ذخایر ارزی به ارز‌های دیگر مانند یورو و ین، فروش اوراق قرضه دولت آمریکا و تبدیل آن به ذخایر طلا!
چین بازار ارز خود را با استفاده از پکیجی از ابزار‌های مدیریتی، کنترل جریان سرمایه، ذخایر ارزی عظیم و سیاست‌های بلندمدت برای بین‌الملی کردن یوآن، به طور دقیق و موثر مدیریت می‌کند. این سیاست‌ها به چین کمک کردهاند تا ثبات ارزی خود را حفظ کند، صادرات خود را تقویت کند و در برابر فشار‌های اقتصادی جهانی مقاومت نشان دهد. با این حال، این مدل مدیریت ارزی نیازمند کنترل شدید و منابع عظیم ارزی است که در همه کشور‌ها قابل اجرا نیست.
