انفجار در بندر شهید رجایی چه اثراتی بر اقتصاد ایران می‌گذارد؟ / شوک به قلب دلاری ایران
به گزارش نبض بازار، بندر شهید رجایی، بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین بندر کانتینری ایران است که بیش از ۵۳ درصد از عملیات تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور را انجام می‌دهد. این بندر با ظرفیت پذیرش بیش از ۴۰۰۰ کشتی و جابه‌جایی سالانه ۸۰ میلیون تن کالا، نقش حیاتی در صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی ایران دارد.
باتوجه به موقعیت استراتژیک بندر شهیدرجایی برای اقتصاد ایران، زنجیره تأمین محصولات وارداتی و صادرات محصولات داخلی کشور حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت تأثیر شگرفی را تجربه خواهد کرد. با در نظر داشتن این نکته که این بندر، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بندر کانتینری و تجاری کشور و محوری‌ترین پایانه صادرات محصولات نفتی، گاز مایع، و مواد پتروشیمی محسوب می‌شود، اثرات قابل توجهی را بر صنعت پتروشیمی و صادرات فرآورده‌های نفتی ایران خواهد گذاشت.
هرچند تأسیسات نفتی و پالایشگاه‌ها از آسیب مستقیم در امان مانده‌اند، اما اختلال در عملیات بندری، آسیب به زیرساخت‌ها و نگرانی‌های زیست‌محیطی می‌تواند تأثیرات منفی بر صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی ایران داشته باشد. بازسازی و بازگشت به شرایط عادی ممکن است زمان‌بر باشد.
ایست صادرات محصولات پتروشیمی
ازجمله آثار مستقیم این حادثه را می‌توان در تعطیلی موقت صادرات تمامی محصولات ازجمله محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی شناسایی کرد. روند بارگیری و ارسال کالا‌های صادراتی متوقف شده و این وقفه می‌تواند موجب ایجاد صف کشتی‌ها، تأخیر در تحویل کالا‌ها و تحمیل جریمه‌های دیرکرد شود.
نگرانی شرکای خارجی از خرید محصولات پتروشیمی ایران
ازسویی آسیب به زیرساخت‌های بندری ازجمله بخشی از انبار‌ها و تجهیزات، می‌تواند کاهش ظرفیت عملیاتی بندر را برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها در پی داشته باشد و روند صادرات را در کوتاه‌مدت مختل کند. این امر هزینه‌های بیمه، لجستیکی و حمل‌ونقل چه از ایران و چه به ایران را افزایش خواهد داد که بی‌تردید بر اعتماد شرکای تجاری ایران اثرگذار خواهد بود و خریداران خارجی ممکن است به دنبال تأمین‌کنندگان جایگزین بروند یا خواستار تضمین‌های بیشتری از طرف ایران شوند.
در عین حال ممکن است دست به اقدامات جدیدی برای صادرات محصولات خود بزنند و کالا‌های خود را به بازار‌های راحت‌تری مانند آسیای شرقی یا هند بفروشند که این امر می‌تواند روی قیمت‌های منطقه‌ای نیز اثرگذار باشد.
با در نظر گرفتن ارزآوری بالای محصولات پتروشیمی برای اقتصاد ایران، این حادثه در کوتاه‌مدت موجب کاهش درآمد‌های ارزی برای کشور خواهد شد و تأثیر منفی بر سرعت صادرات فرآورده‌های نفتی ایران خواهد گذاشت.
گستردگی تخریب در اسکله‌های بندر شهیدرجایی، پروژه‌های در حال اجرای توسعه اسکله‌های نفتی و خطوط لوله که با هدف افزایش ظرفیت صادرات طراحی شده‌اند را متأثر کرده و ممکن است با تأخیر مواجه کند.
سهام محصولات پتروشیمی دستخوش التهاب شد
نکته قابل تأمل آنکه بازار سرمایه به‌عنوان نبض بازارها، به‌خوبی این تأثیر را به نمایش گذاشته است. ریزش مقطعی سهم‌های مرتبط ازجمله سهم‌های گروه «پتروشیمی» و «حمل‌ونقل» احتمالاً منجر به افزایش فشار فروش آنها شده و شرکت‌هایی که صادرات محصولاتشان مستقیم به بندر شهیدرجایی متصل است، بیشترین تأثیر را می‌پذیرند. ازسویی به سبب اهمیت این بندر به‌عنوان مهم‌ترین حلقه ورودی و خروجی محصولات به کشور و برعکس، شاهد آن خواهیم بود که در کوتاه‌مدت، نقدینگی از سهام صادراتی به سمت سهم‌های داخلی‌تر (مثلاً گروه دارویی و غذایی) حرکت کند.
باوجود تحریم صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی، کماکان صادرات این محصولات را از بنادر ایران ازجمله بندر شهیدرجایی شاهد بودیم؛ بنابراین به علت کاهش عرضه این محصولات از ایران، به‌ویژه کالا‌هایی مانند متانول، اوره و پلی‌اتیلن، بازار جهانی شوک قیمتی کوتاه‌مدتی را تجربه می‌کند.
در کنار آن، دور از ذهن نیست که با افزایش قیمت مواد اولیه‌ای که از پتروشیمی‌ها به صنایع داخلی فروخته می‌شود (مثل PVC و پلیمرها) رو‌به‌رو شویم.
با این حال در بلندمدت و پس از کاهش التهاب ناشی از این حادثه و بازسازی بندر و امکان‌پذیری دوباره صادرات محصولات، التهاب در بازار سرمایه نیز به مرور از بین خواهد رفت و سهام صنایع پتروشیمی به‌سبب اهمیت بالا در ارزآوری کشور و دلاری بودن، احیا می‌شود. همچنین باید این نکته را نیز در نظر داشت که شرکت‌های پتروشیمی که برای صادرات محصولات خود به دنبال مسیر‌های جدیدتر ازجمله بندر امام خمینی یا عسلویه می‌روند، برای فعالان بازار سرمایه جذاب‌تر خواهند شد و رشد را تجربه می‌کنند.
با توجه به اهمیت استراتژیک بندر شهیدرجایی، انتظار می‌رود دولت ایران اقدامات فوری برای بازسازی و ارتقای ایمنی این بندر انجام دهد. همچنین، ممکن است تمرکز بیشتری بر توسعه بنادر جایگزین و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای برای کاهش وابستگی به این بندر صورت گیرد.
