برق مصرفی هر دستگاه ماینر، معادل مصرف ۱۰ خانوار است
به گزارش نبض بازار،وضعیت فعالیت ماینرها در ایران در سال ۱۴۰۴ همچنان موضوعی چالش‌برانگیز است که تأثیرات قابل‌توجهی بر شبکه برق کشور دارد.در روزهایی که ناترازی انرژی یکی از چالش‌های اساسی کشور محسوب می‌شود، آمارها از مصرف بالای برق توسط ماینرهای غیرمجاز پرده برمی‌دارند. به گفته کارشناسان و مسئولان شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق (توانیر)، این ماینرها بین ۳ تا ۵ درصد از پیک مصرف شبکه برق را به خود اختصاص می‌دهند؛ عددی معادل توان دو نیروگاه اتمی.
گستره فعالیت ماینرها؛ از خانه تا سفارتخانه
بر اساس اعلام شرکت توانیر، تاکنون بیش از ۲۴۰ هزار دستگاه ماینر غیرمجاز در سراسر کشور کشف و ضبط شده‌اند. این دستگاه‌ها در مجموع حدود ۸۰۰ مگاوات برق مصرف می‌کرده‌اند که معادل ظرفیت تولید یک نیروگاه بزرگ است. این آمار تنها بخش شناسایی‌شده از واقعیت موجود است و کارشناسان معتقدند تعداد واقعی ماینرهای غیرمجاز فعال در کشور ممکن است تا سه برابر این میزان باشد.
یکی از دلایل گسترش استخراج غیرمجاز، نرخ پایین تعرفه برق در ایران است که باعث شده استخراج رمزارزها به‌ویژه در مقایسه با سایر کشورها بسیار مقرون‌به‌صرفه باشد. این موضوع موجب شده حتی در مناطق غیرصنعتی یا دورافتاده نیز شاهد راه‌اندازی مزارع ماینینگ باشیم؛ گاهی در خانه‌ها، باغ‌ها یا واحدهای متروکه، و حتی در مکان‌هایی که انتظار نمی‌رود مانند مدارس یا نهادهای دولتی.
در مقابل، فعالیت رسمی استخراج رمزارز با چالش‌هایی روبرو است. تاکنون وزارت صمت ۱۲۰۰ مجوز رسمی برای استخراج رمزارز صادر کرده که از این میان تنها ۶۳ واحد به‌صورت فعال در حال کار هستند. این فاصله زیاد میان مجوزهای صادرشده و واحدهای فعال، نشان‌دهنده موانع اقتصادی، قانونی و زیرساختی برای فعالیت قانونی و شفاف در این حوزه است.
مصرف بی‌وقفه، ناترازی بی‌سابقه
فعالیت گسترده و اغلب غیرمجاز ماینرها تأثیر قابل‌توجهی بر شبکه برق کشور داشته است. طبق اعلام مسئولان توانیر، ماینرهای غیرمجاز بین ۳ تا ۵ درصد از پیک مصرف برق کشور را به خود اختصاص می‌دهند که این میزان مصرف معادل توان تولید دو نیروگاه اتمی است. چنین حجمی از مصرف، به‌ویژه در ساعات اوج مصرف و در فصل گرما، فشار مضاعفی بر شبکه برق وارد می‌کند و تاب‌آوری سیستم را کاهش می‌دهد.
هر دستگاه ماینر به‌طور میانگین روزانه بین ۳.۵ تا ۴ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند؛ یعنی مصرفی معادل ۱۰ خانوار معمولی. این حجم از مصرف انرژی، وقتی در مقیاس صدها هزار دستگاه قرار می‌گیرد، به‌راحتی تعادل تولید و مصرف برق را به هم می‌زند. بر همین اساس، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر اعلام کرده است که حدود ۲۰ درصد از ناترازی برق کشور به فعالیت همین ماینرها برمی‌گردد.
تأثیر این ناترازی فقط به کاهش ظرفیت شبکه محدود نمی‌شود، بلکه مستقیماً به تولید صنعتی کشور نیز لطمه وارد می‌کند. برق مصرف‌شده توسط مزارع غیرمجاز می‌توانست در خدمت کارخانه‌ها، بخش کشاورزی یا حتی توسعه زیرساخت‌های شهری باشد. در واقع، ادامه این روند علاوه بر خاموشی‌های موضعی، موجب کاهش بهره‌وری اقتصادی در سطح ملی می‌شود.
خطر در کمین؛ ماینرها و مسائل ایمنی
فعالیت ماینرهای غیرمجاز نه تنها به شبکه برق فشار وارد می‌کند، بلکه با خطرات جدی ایمنی نیز همراه است. بسیاری از این دستگاه‌ها در مکان‌های غیراستاندارد و بدون رعایت اصول فنی نصب می‌شوند؛ از اتاقک‌های چوبی گرفته تا زیرزمین‌ها و سوله‌های فاقد تهویه مناسب. این شرایط باعث افزایش احتمال بروز حوادثی نظیر اتصال کوتاه، آتش‌سوزی و انفجار تجهیزات برقی می‌شود.
بر اساس گزارش‌های رسمی، تنها در هفته گذشته دو مورد آتش‌سوزی ناشی از فعالیت ماینرهای غیرمجاز به ثبت رسیده است. در بسیاری از موارد، استفاده از سیم‌کشی‌های فرسوده، چندراهی‌های غیراستاندارد، یا بار اضافی بر تابلوهای برق خانگی عامل اصلی این حوادث بوده‌اند. با توجه به ماهیت ۲۴ ساعته فعالیت ماینرها و تولید گرمای بالا توسط دستگاه‌ها، احتمال بروز خطر در ساعات شب، زمانی که نظارت کمتر است، بیشتر می‌شود.
از سوی دیگر، خسارات مالی ناشی از این حوادث نیز قابل توجه است؛ از نابودی تجهیزات برقی و آتش‌سوزی املاک تا قطع برق گسترده در مناطق مسکونی یا صنعتی. در شرایطی که زیرساخت‌های برق کشور با کمبود منابع مواجه است، هرگونه آسیب به شبکه توزیع می‌تواند پیامدهای زنجیره‌ای برای مصرف‌کنندگان عادی و تولیدکنندگان به‌دنبال داشته باشد.
اقدامات بازدارنده؛ کافی یا ناکارآمد؟
با وجود برخی اقدامات نظارتی و برخوردهای مقطعی، شواهد نشان می‌دهد که اقدامات مقابله‌ای برای مهار فعالیت ماینرهای غیرمجاز هنوز کافی و اثربخش نبوده است. شرکت توانیر اعلام کرده که تاکنون بیش از ۲۴۰ هزار دستگاه ماینر غیرمجاز کشف و جمع‌آوری شده‌اند و دو میلیون کنتور هوشمند نیز برای شناسایی مصرف‌های غیرعادی در سطح کشور نصب شده است. همچنین وزارت صمت بیش از ۱۲۰۰ مجوز رسمی استخراج صادر کرده، اما تنها ۶۳ واحد به‌طور واقعی فعال هستند که این اختلاف نشان‌دهنده ضعف در ایجاد زیرساخت مناسب برای فعالیت مجاز است.
یکی از اقدامات مشوق‌محور توانیر، اختصاص پاداش نقدی به گزارش‌دهندگان فعالیت‌های غیرمجاز بوده است. طبق این طرح، مردم می‌توانند با گزارش هر دستگاه ماینر، تا یک میلیون تومان پاداش دریافت کنند که این مبلغ تا سقف ۵۰ میلیون تومان قابل افزایش است. با این حال، تأثیر این روش‌ها هنوز به‌صورت گسترده مشاهده نشده، چرا که بسیاری از این فعالیت‌ها به شکل پنهانی و در اماکن غیرقابل پیش‌بینی انجام می‌شوند.
از طرف دیگر، نبود یک سیاست یکپارچه و شفاف برای ساماندهی حوزه ماینینگ، باعث شده مسیرهای قانونی برای استخراج نیز با ابهام و کندی همراه باشند. در نتیجه، افراد بیشتری ترجیح می‌دهند بدون مجوز و در خفا به استخراج رمزارز بپردازند. تا زمانی که برخوردها هدفمند، مستمر و هم‌زمان با تسهیل مسیرهای قانونی نباشند، نمی‌توان انتظار کنترل کامل بر این پدیده داشت.
افزایش فعالیت؛ چالش های تازه
با رشد مداوم ارزش رمزارزهایی مانند بیت‌کوین، انگیزه برای ورود به حوزه استخراج رمزارز در ایران نیز افزایش یافته است. این روند به‌ویژه در میان افراد و گروه‌هایی که به برق ارزان یا رایگان دسترسی دارند، شدت گرفته و منجر به افزایش موارد استخراج غیرمجاز شده است. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی از این فعالیت‌ها حتی در مکان‌هایی چون مدارس، مساجد، نهادهای دولتی و حتی سفارتخانه‌ها انجام می‌شود که کنترل و شناسایی آن‌ها را دشوارتر کرده است.
یکی از چالش‌های جدید، تنوع مکان‌های استخراج و استفاده از تجهیزات جدیدتر و کم‌صداست که شناسایی را سخت‌تر کرده است. ماینرها اکنون با بهره‌گیری از سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته و پنهان‌سازی حرفه‌ای، از شناسایی توسط بازرسان یا سامانه‌های مصرف برق می‌گریزند. حتی برخی از آن‌ها برق را به‌طور غیرقانونی از شبکه‌های توزیع شهری یا روستایی دریافت می‌کنند که باعث افت ولتاژ و آسیب به مشترکان عادی می‌شود.
از سوی دیگر، نبود یک چارچوب مشخص و پویای قانونی برای توسعه ماینینگ قانونی، مانع از هدایت این فعالیت‌ها به مسیرهای شفاف شده است. بسیاری از فعالان این حوزه از پیچیدگی و زمان‌بر بودن اخذ مجوز، نبود مشوق‌های اقتصادی برای فعالیت قانونی، و عدم دسترسی پایدار به برق صنعتی گله‌مندند. به همین دلیل، در حالی‌که استخراج رمزارز می‌توانست یک فرصت اقتصادی مشروع باشد، در وضعیت فعلی بیشتر به تهدیدی برای امنیت انرژی کشور تبدیل شده است.
