بلوغ سازمانی پتروشیمی مارون و حرکت بسوی قله های رفیع تعالی/ توليد اكريلونيتريل با روش سوهیو(Sohio)

به گزارش نبض بازار، اسدالله غلام پور یادداشتی با عنوان" بلوغ سازمانی پتروشیمی مارون و حرکت بسوی قله های رفیع تعالی" نوشته است که متن این یادداشت به شرح زیر می باشد.

مدیریت نوآور و خلاق و ریسک پذیر پتروشیمی مارون، بهمراه هیات مدیره شرکت، با توجه به دوران بلوغ شرکت و افزایش شرکت‌های تولید کننده محصولات مشابه و با عنایت به تنگنا‌های ایجاد شده برای محیط کسب و کار پتروشیمی‌ها و کاهش سالانه سود عملیاتی آنها، بمنظور رسیدن به قله‌های رفیع تعالی، در چارچوب وظایف ذاتی خود و در راستای توسعه محصول و کسب و کار جدید، در ادامه تکمیل زنجیره ارزش تولیدات شرکت، اقدام به سرمایه گذاری در محصولات زنجیره ارزش آروماتیکی و آلیفاتیکی و بخصوص آندسته از زنجیره ارزش که در کشور یا کلا تولید نشده و اقدام به واردات می‌شود و یا به اندازه نیاز کشور تولید نمیگردد، تولید این محصول مهم اکریلونیتریل هم اکنون در دستور کار قرار داده است و امید است در آینده نزدیک، قسمتی از نیاز کشور را تولید نماید.

آکریلونیتریل (ACN- Acrylonitrile) یک واسطه کلیدی برای تولید انواع پلیمر‌های صنعتی مانند الیاف کربن، پلاستیک، لاستیک و ... است.

فرآیند تجاری فعلی برای تولید ACN بر اساس آموکسیداسیون پروپیلن است. در فرایند سوهیو (Sohio) پروپیلن در یک واکنشگاه کاتالیزی بستر سیال با هوا و آمونیاک عمل می‌شود. 

در روش سوهیو (Sohio) پروپیلن را در اثر اکسایش به اکرولئین تبدیل کرده و سپس به آن آمونیاک اضافه می‌کنند. کمپلکس آمونیاک حاصل را آبگیری و هیدروژن گیری کرده و آکریلونیتریل تهیه می‌کنند.

در فرآیند سوهیو، پروپیلن با آمونیاک و اکسیژن هوا واکنش می‌دهد تا در حضور کاتالیست در دمای بالا، آکریلونیتریل تولید شود.  

اکریلونیتریل اساساً از طریق فرآیندی به نام آموکسیداسیون تولید می‌شود که شامل واکنش بین پروپیلن، آمونیاک و هوا بر روی یک کاتالیزور است.

امروزه فرآیند بر پایه پروپیلن همچنان به عنوان فرایند اصلی و صنعتی تولید آکریلونیتریل باقی مانده است. در چند سال اخیر تمایل برای تولید آکریلونیتریل با استفاده از پروپان به جای پروپیلن به عنوان خوراک رو به افزایش است.

پروپان در مقایسه با پروپیلن ارزانتر است و همین امر سبب ایجاد تمایل نسبت به این فرآیند شده است. اما فرآیند تولید آکریلونیتریل از پروپان با چالش‌هایی روبرو است که مهم‌ترین آن‌ها میزان تبدیل پایین پروپان و انتخاب پذیری پایین نسبت به اکریلونیتریل است.

پیشرفت مهم تولید ACN نیازمند مواد اولیه جایگزین ارزانتر و پایدار است. برای این منظور، اخیراً تلاش‌های تحقیقاتی زیادی در استفاده از پروپان و ترکیبات مشتق شده از زیست توده انجام شده است. 

پیشرفت‌هایی در توسعه کاتالیزور، درک مکانیسم‌های واکنش و روابط ساختار-عملکرد، و ... نیز صورت گرفته است.

این بررسی پیشرفت‌های تولید ACN را با استفاده از پروپان، پروپن و ترکیبات مبتنی بر زیست توده به عنوان مواد اولیه با تمرکز ویژه بر طراحی کاتالیست، خلاصه می‌کند که امیدواریم پیشرفت به سمت نسل بعدی تولید ACN را هدایت کند.

خلاصه اینکه اکریلونیتریل (ACN) یکی از مهم‌ترین واسطه‌های صنعتی برای تولید انواع کالا‌ها است که با زندگی روزمره ما در هم تنیده است.

اکریلونیتریل به دلیل خواص منحصر به فرد خود به طور گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

آنها به طور گسترده در صنعت نساجی برای تولید پوشاک، فرش، اثاثه یا لوازم داخلی و سایر محصولات مبتنی بر پارچه استفاده می‌شوند.

یکی دیگر از کاربرد‌های مهم اکریلونیتریل در ساخت پلاستیک‌های اکریلونیتریل-بوتادین-استایرن (ABS) است. اکریلونیتریل همچنین یک جزء کلیدی در تولید لاستیک مصنوعی، به ویژه لاستیک نیتریل یا NBR است.

لاستیک نیتریل از مقاومت بالایی در برابر روغن و حلال برخوردار است و برای طیف وسیعی از کاربرد‌های صنعتی از جمله واشر، شیلنگ، مهر و موم و دستکش مناسب است. 

برای تولید اکریلونیتریل در کشور دو مشکل اساسی وجود دارد: ۱) اکریلونیتریل از مشتقات پروپیلن است که هم اکنون از مجموع ظرفیت ۶۲ میلیون تنی نصب شده در صنعت پتروشیمی، سهم تولید پلی پروپیلن حدود یک میلیون تن در سال بوده و هم اکنون مجتمع‌های پتروشیمی پلی نار تبریز، پلی پروپیلن جم، رجال، بسپاران، مارون و نوید زرشیمی مهمترین تولیدکنندگان پلی پروپیلن در کشور هستند.

این مقدار پروپیلن نمی‌تواند نیاز کشور را برطرف کند پس ماده‌ی اولیه برای تولید اکریلونیتریل در ایران به اندازه‌ی کافی نیست. ۲) از طرف دیگر متاسفانه دانش فنی کافی برای تولید اکریلونیتریل نیز وجود ندارد.

البته قرارداد‌هایی نیز با چین برای انتقال این دانش فنی بسته شده است. اما این اقدامات برای خودکفایی جهت تولید آن کافی نیست. محرک اصلی بازار جهانی آکریلونیتریل تولید آکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS) است.

اکریلونیتریل بوتادین استایرن به دلیل ویژگی‌های استثنایی آن، از جمله استحکام و استقامت در دما‌های پایین، به طور گسترده در صنایع الکترونیک و خودروسازی استفاده می‌شود. بازار لوازم مصرفی شاهد افزایش استفاده از رزین‌های ABS است.

استفاده روزافزون از الیاف اکریلیک باعث افزایش تقاضا برای اکریلونیتریل شده است. 

از آنجایی که این الیاف سبک وزن هستند، انتخاب‌های عالی برای لباس می‌باشند. این ماده به عنوان ماده اولیه اولیه برای تولید الیاف اکریلیک عمل می‌کند. صنایع نساجی و پوشاک از الیاف اکریلیک به دلیل ویژگی‌های سبک وزن آن استفاده می‌کنند.

 با توجه به این عوامل، انتظار می‌رود بازار اکریلونیتریل در سال ۲۰۳۵ به ۱۱ میلیون تن برسد.