مدیریت کروز در ایران خودرو چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
به گزارش نبض بازار، « مدیریت ایران خودرو را بدهند دست ما، اگر موفق نشدیم ما را در میدان آزادی اعدام کنند. » این جمله‌ای بود که حمید کشاورز، مالک کروز در رابطه با خصوصی‌سازی ایران خودرو گفت. در آن زمان کروز 30 درصد سهام ایران خودرو را داشت و پس از آن با پیگیری فرآیند خصوصی‌سازی و حمایت وزیر اقتصاد و سران قوا، ایران خودرو به بخش خصوصی واگذار شد. در جلسه واگذاری ایران خودرو نیز تنش‌های قبل توجهی شکل گرفت که منجر به قطع برق و اینترنت و عدم شفاف‌سازی جزئیات جلسه شد. کروز که برای تصاحب ایران خودرو موانع قانونی هم داشت و با وجود مخالفت 150 نماینده مجلس، بالاخره توانست با کسب رضایت دست اندرکاران حوزه خودرو، این موانع را رفع کند. در هر حال کروز توانست مدیریت ایران خودرو را به دست آورد اما تاکنون جز افزایش قیمت کالا‌ها اتفاق خاصی در ایران خودرو رخ نداده است.
بدهی‌هایی در مسیر وصول
کروز یکی از بزرگترین طلبکاران صنعت خودروسازی ایران است. این قطعه ساز با تداوم روند بدهکارسازی ایران خودرو نیز توانست دست بالایی در این شرکت پیدا کند. اگرچه مشکل اصلی طلبکاری کروز نیست و این شرکت نیز حق و حقوقی در قبال خدمات ارائه شده خود دارد. حتی خصوصی‌سازی ایران خودرو نیز اتفاق بدی نیست بلکه روندی غیرقابل انکار و در درازمدت برای این شرکت مفید خواهد بود اما مشکل تضاد منافعی است که با حضور کروز در مدیریت ایران خودرو شکل می‌گیرد.
در چنین شرایطی، برای پرداخت بدهی‌های ایران خودرو به قطعه سازان، کروز در اولویت قرار خواهد گرفت و مالکین جدید ایران خودرو، شرکت قبلی خود را در بیشتر از ایران خودرو مورد توجه قرار می‌دهند. این موضوع به قدرت گرفتن بیشتر کروز و بحرانی‌تر شدن شرایط مالی ایران خودرو و عدم رعایت عدالت پرداخت بدهی‌ها منجر می‌شود. مجموعه‌های دیگری نیز هستند که در فهرست طلبکاران قرار دارند اما تا وقتی کروز در این لیست قرار دارد، دیگران از اولویت خارج می‌شوند. تداوم چنین روندی، باعث تضاد جدی میان توسعه ایران خودرو و کروز خواهد شد. حتی در صورت حل شدن تضادمنافع فعلی، باز هم کروز به عنوان یک قطعه ساز در زنجیره تولید ایران خودرو قرار دارد و باید دید که مدیران آن کدامیک را ترجیح می‌دهند، ایران خودرویی که برای پیشرفت آن وعده اعدام در میدان آزای را داده‌اند یا کروزی به عنوان یک طلبکار همیشه بالای سر ایران خودرو باقی می‌ماند.
انحصار انحصار انحصار
یکی از انتقادات جدی نسبت به واگذاری ایران خودرو، موضوع انحصار قطعات در زنجیره تولید است. شرکت 43 ساله کروز در طول سالیان ثابت کرده که می‌تواند مانع و یا مشوق زنجیره تولید باشد. اینکه میل کروز به کدام سمت بچرخد مسأله اصلی در روند فعالیت ایران خودرو است. آیا ایران خودرو تبدیل به زیرمجموعه‌ای انحصاری در شرکت کروز خواهد شد که پس از 4 سال چند نمونه خودرو نسبی کپی‌برداری شده از چین تولید خواهد کرد؟ یا تبدیل به مجموعه‌ای مولد با اتکا به زنجیره مستقیم تولید قطعات است که در آن صورت ناچار به رشد کیفیت محصول نیز خواهد شد؟ این دو سرنوشت در انتظار ایران خودرویی است که وعده و وعید‌های بسیاری در رابطه با پیشرفت آن از سوی کروز داده شده است. یکی دیگر از نگرانی‌ها از بابت انحصار کروز در ایران خودرو، کنار زدن دیگر شرکت‌های قطعه‌سازی است که به نوعی رقیب کروز محسوب می‌شوند اما زمانیکه مدیریت ایران خودرو با این رقیب بزرگ است، احتمالاً کنار زدن آن‌ها قوت می‌گیرد؛ مشابه اتفاقی که در عرصه لوازم خانگی نیز افتاد و مجموعه‌های داخلی با ایجاد انحصار در تولید و توزیع و ادعای بهبود کیفیت و کاهش قیمت، میل به خرید کالای قاچاق را افزایش دادند.
خطری بیخ گوش سایپا
تجربه ایران خودرو نشان داد که شرکت‌های انحصاری در عرصه خودرو، الزاماً شرکای خوبی برای این صنعت نیستند. به قول معروف این‌ها دلشان برای خودروسازی نسوخته و دنبال نفع شخصی مجموعه‌های خود می‌گردند. با مطرح شدن خصوصی‌سازی سایپا و انتشار نام برخی از مجموعه‌های اقتصادی عظیم که رزومه خوشنامی نیز در تولید ندارند، خطر انحصار و بحران‌سازی با خصوصی‌سازی در سایپا نیز به گوش می‌رسد. استفاده از تجربه ایران خودرو می‌تواند سایپا را از انحصار احتمالی و حتی چالش‌های بعدی از جمله تعدیل نیرو، انتصابات غیراصولی و فساد‌های مالی نجات دهد اما هرچه می‌گذرد، اخبار نگران‌کننده بیشتر به گوش می‌رسد.
