انواع فراورده های نفت خام و موارد مصرف آنها
زغال سنگ منبع انرژی
بشر کم کم زغال سنگ را کشف نمود. کشف زغال سنگ زندگی بشر را دچار تحولی بزرگ کرد و باعث پیدایش و رشد سریع صنایع گردید. تا اوایل قرن بیستم منبع اصلی انرژی ، زغال سنگ بود. اما بعدها ، انسان دریافت که نفت را که از دیر باز می شناخت، و لیکن به مصارف محدود و دیگر می رسانید، برای تولید حرارت و انرژی به مراتب از سوختهای جامد بهتر است. از این رو شروع به استخراج نفت از زمین نمود.
نفت اصلی ترین منبع انرژی
امروزه نفت از سایر منابع انرژی و حرارت ، پیشی جسته و مقام نخست را دار است و پیوسته دامنه مصرف آن گسترش می یابد. همچنانکه انسان در زندگی پیش می رود، احتیاجش به منابع انرژی بیشتر می گردد و جوابگوی این تقاضای روز افزون فقط نفت است. وگرنه زغال سنگ و منابع دیگر نیرو نمی توانند تکافوی احتیاجات امروزی بشر را بنماید. حتی اگر در سالهای آینده از انرژی هسته ای استفاده بعمل آید، باز نفت همچنان سهم و مقام برجسته در تولید نیرو به عهده خواهد داشت.
سوخت مایع و گازی بهتر از سوخت جامد است. به همین سبب بشر برای تهیه سوختهای لازم برای زندگی صنعتی خود ، به نفت روی آورده است.
سوختهای نفتی
تعداد سوختهای نفتی نیز فوق العاده زیاد است. مثلا در پالایشگاه آبادان ، صرفنظر از محصولات دیگر سوختهای گوناگون فراوانی از بنزین هواپیما گرفته تا قیر تهیه می شود. ذکر همه این مواد و موارد مصرف آنها امکانپذیر نیست. بنابراین چند مورد مهم و آشنای آن را مثل گاز ، بنزین ، نفت سفید ، نفت دیزل ، روغن و قیر ذکر می کنیم.
گاز
گاز نفت بطور طبیعی همراه نفت خام از زمین بیرون می آید و یا بر اثر پالایش و تجزیه اجزای نفت حاصل می گردد. گاز نفت انواع گوناگون دارد. برخی از آنها در فشار و دمای عادی گازی شکل هستند. به همین سبب آنها را اصطلاحا گاز خشک می گویند. بعضی نیز در این شرایط مایع هستند لذا اصطلاحا آنها را گاز تر می نامند. گازهای تر مقدار زیادی بنزین سبک و گرانبها همراه دارند که در موقع پالایش آنها را جدا می سازیم. اما گاز خشک یک سوخت حاضر و آماده است.
بنزین
بنزین یکی ازفرآورده های سبک نفت است که یا بطور طبیعی با گازهای تر همراه است و یا بر اثر پالایش نفت خام حاصل می گردد. در اوایل پیدایش صنعت نفت که هدف پالایشگران فقط تهیه نفت چراغ بود، بنزین مورد مصرفی نداشت. حتی ماده ای زائد و خطرناک بشمار می رفت. لذا سعی می شد که در موقع پالایش حتی المقدور کمتر ، از آن بوجود آید تا آز آسیب آن در امان باشند. اما با اختراع موتورهای احتراقی درونسوز این وضع دگرگون شد و مصرف بنزین آنچنان گسترش یافت که برای تهیه آن ناگزیر شیوه ها و دستگاههای پالایش جدیدی پدید آمد. پالایشگران ناگزیر شدند ملکولهای ترکیبات نفتی را شکسته و تغییراتی در آن دهند تا بنزین بوجود آید.
نفت سفید
نفت سفید مایعی بیرنگ و کمی سنگین تر از بنزین است. نفت سفید از آغاز پیدایش صنعت نفت تا ۵۰ سال ، مهمترین فرآورده نفتی بود. نخست بعنوان روغن چراغ بکار می رفت و هنوز هم در مواردی برای تولید روشنائی بکار می رود. امروزه بیشتر بعنوان منبع تولید نیرو و در برخی توربینهای هواپیما و موتور تراکتورهای مخصوص بکار می رود.
سوخت دیزل
نفت دیزل چنانکه از نامش پیداست، بعنوان سوخت در موتورهای دیزلی یعنی موتورهای فشار سوز به مصرف می رسد. مقدار گوگرد موجود در این نوع نفت بیش از میزان موجود در نفت سفید است.
روغنهای روان
یکی دیگر از محصولات نفتی ، روغن روان است که بیشتر برای روان نگهداشتن اجزای ماشین آلات به مصرف می رسد. میزان روغنهای حاصل از نفت کمتر از ۲ در صد کلیه فرآورده های دیگر است. لذا همین میزان روغن نقشی بر جسته و مهم در صنایع و زندگی امروزی ایفا می کند. زیرا از قیچی و چرخ خیاطی گرفته تا جرثقیلهای عظیم و ماشین آلات غول پیکر همه برای خوب کار کردن باید روغن مصرف کنند. روغن برای اجزا متحرک ماشین آلات بکار رفته و از اصطکاک و فرسوده شدن آنها جلوگیری می کند.
قیر
قیر هیدروکربنی است که معمولا از تقطیر و پالایش نفت خام معینی ته ظرف پالایش بدست می آید. وزن مخصوص آن ۱ الی ۱.۳ و نقطه ذوب آن (۱۴۰ ۱۱۰) درجه سانتیگراد می باشد. این ماده بطور طبیعی نیز در برخی از نقاط کره زمین یافت می شود. قیر طبیعی بر اثر تراوش نفت خام از روزنه و شکافهای سطح زمین به خارخ و بخار شدن اجزای سبک نفت پدید می آید. همین قیر بود که از دیرباز ، مخصوصا در ایران و بین النهرین بعنوان ملاط در ساختمانها و استخرها و یا گازهای دیگر به مصرف می رسید.
قیر حاصل تقطیر ، ماده ای است سیاه رنگ یا قهوه ای سیر که برحسب مقدار اجزای سبکی که در موقع پالایش از نفت خام گرفته می شود، ممکن است خیلی سفت یا به درجات مختلف نرم باشد. قیر بر اثر حرارات نرم و آب می شود. اما اگر با اکسیژن ترکیب شده باشد بصورت نوعی لاستیک در می آید که در آنصورت مثل قیرهای دیگر چندان در مقابل گرما یا در مقابل سرما سفت نمی شود.
قطران طبیعی
گروهی از نفت های خام دارای گوگرد زیاد ، ویسکوزیته بیشتر و تراکم را قطران طبیعی گویند، که در بعضی مناطق استثنائا آنها را نیز استخراج می کنند. قطران در عمق کم زمین و در داخل ماسه ها ی نفت دار که به آنها ماسه های قطران (Tar SandS) گویند، یافت می شود. این قطران ها راهنمای خوبی برای پیدا شدن نفت خام محسوب می شوند.
موم طبیعی
موم طبیعی بطور کلی از پارافین تشکیل می شود و می تواند درون لوله های حامل نفت نیز از متن تفکیک حاصل می کند. این ماده به حالت خمیر یا شکننده و برنگ زرد مایل به قهوه ای می باشد که دارای وزن مخصوص ۰.۸۴ الی ۰.۹۳ می باشد. نقطه ذوب موم طبیعی ۸۵ الی ۱۰۰ بوده و در داخل بنزین ، روغن و محلولهای بیتومینی حل می شود.
استخراج نفت خام
بنزین
بنزین سبک
پارافین
پالایش نفت خام
چراغ پیه سوز
سوخت جامد
سوخت گازی
سوخت مایع
صنعت نفت
گاز خشک
گاز تر
روغن
روغن روان
قطران طبیعی
ماسه قطران
موم طبیعی
نفت خام
نفت سفید
نفت دیزل
بشر کم کم زغال سنگ را کشف نمود. کشف زغال سنگ زندگی بشر را دچار تحولی بزرگ کرد و باعث پیدایش و رشد سریع صنایع گردید. تا اوایل قرن بیستم منبع اصلی انرژی ، زغال سنگ بود. اما بعدها ، انسان دریافت که نفت را که از دیر باز می شناخت، و لیکن به مصارف محدود و دیگر می رسانید، برای تولید حرارت و انرژی به مراتب از سوختهای جامد بهتر است. از این رو شروع به استخراج نفت از زمین نمود.
نفت اصلی ترین منبع انرژی
امروزه نفت از سایر منابع انرژی و حرارت ، پیشی جسته و مقام نخست را دار است و پیوسته دامنه مصرف آن گسترش می یابد. همچنانکه انسان در زندگی پیش می رود، احتیاجش به منابع انرژی بیشتر می گردد و جوابگوی این تقاضای روز افزون فقط نفت است. وگرنه زغال سنگ و منابع دیگر نیرو نمی توانند تکافوی احتیاجات امروزی بشر را بنماید. حتی اگر در سالهای آینده از انرژی هسته ای استفاده بعمل آید، باز نفت همچنان سهم و مقام برجسته در تولید نیرو به عهده خواهد داشت.
سوخت مایع و گازی بهتر از سوخت جامد است. به همین سبب بشر برای تهیه سوختهای لازم برای زندگی صنعتی خود ، به نفت روی آورده است.
سوختهای نفتی
تعداد سوختهای نفتی نیز فوق العاده زیاد است. مثلا در پالایشگاه آبادان ، صرفنظر از محصولات دیگر سوختهای گوناگون فراوانی از بنزین هواپیما گرفته تا قیر تهیه می شود. ذکر همه این مواد و موارد مصرف آنها امکانپذیر نیست. بنابراین چند مورد مهم و آشنای آن را مثل گاز ، بنزین ، نفت سفید ، نفت دیزل ، روغن و قیر ذکر می کنیم.
گاز
گاز نفت بطور طبیعی همراه نفت خام از زمین بیرون می آید و یا بر اثر پالایش و تجزیه اجزای نفت حاصل می گردد. گاز نفت انواع گوناگون دارد. برخی از آنها در فشار و دمای عادی گازی شکل هستند. به همین سبب آنها را اصطلاحا گاز خشک می گویند. بعضی نیز در این شرایط مایع هستند لذا اصطلاحا آنها را گاز تر می نامند. گازهای تر مقدار زیادی بنزین سبک و گرانبها همراه دارند که در موقع پالایش آنها را جدا می سازیم. اما گاز خشک یک سوخت حاضر و آماده است.
بنزین
بنزین یکی ازفرآورده های سبک نفت است که یا بطور طبیعی با گازهای تر همراه است و یا بر اثر پالایش نفت خام حاصل می گردد. در اوایل پیدایش صنعت نفت که هدف پالایشگران فقط تهیه نفت چراغ بود، بنزین مورد مصرفی نداشت. حتی ماده ای زائد و خطرناک بشمار می رفت. لذا سعی می شد که در موقع پالایش حتی المقدور کمتر ، از آن بوجود آید تا آز آسیب آن در امان باشند. اما با اختراع موتورهای احتراقی درونسوز این وضع دگرگون شد و مصرف بنزین آنچنان گسترش یافت که برای تهیه آن ناگزیر شیوه ها و دستگاههای پالایش جدیدی پدید آمد. پالایشگران ناگزیر شدند ملکولهای ترکیبات نفتی را شکسته و تغییراتی در آن دهند تا بنزین بوجود آید.
نفت سفید
نفت سفید مایعی بیرنگ و کمی سنگین تر از بنزین است. نفت سفید از آغاز پیدایش صنعت نفت تا ۵۰ سال ، مهمترین فرآورده نفتی بود. نخست بعنوان روغن چراغ بکار می رفت و هنوز هم در مواردی برای تولید روشنائی بکار می رود. امروزه بیشتر بعنوان منبع تولید نیرو و در برخی توربینهای هواپیما و موتور تراکتورهای مخصوص بکار می رود.
سوخت دیزل
نفت دیزل چنانکه از نامش پیداست، بعنوان سوخت در موتورهای دیزلی یعنی موتورهای فشار سوز به مصرف می رسد. مقدار گوگرد موجود در این نوع نفت بیش از میزان موجود در نفت سفید است.
روغنهای روان
یکی دیگر از محصولات نفتی ، روغن روان است که بیشتر برای روان نگهداشتن اجزای ماشین آلات به مصرف می رسد. میزان روغنهای حاصل از نفت کمتر از ۲ در صد کلیه فرآورده های دیگر است. لذا همین میزان روغن نقشی بر جسته و مهم در صنایع و زندگی امروزی ایفا می کند. زیرا از قیچی و چرخ خیاطی گرفته تا جرثقیلهای عظیم و ماشین آلات غول پیکر همه برای خوب کار کردن باید روغن مصرف کنند. روغن برای اجزا متحرک ماشین آلات بکار رفته و از اصطکاک و فرسوده شدن آنها جلوگیری می کند.
قیر
قیر هیدروکربنی است که معمولا از تقطیر و پالایش نفت خام معینی ته ظرف پالایش بدست می آید. وزن مخصوص آن ۱ الی ۱.۳ و نقطه ذوب آن (۱۴۰ ۱۱۰) درجه سانتیگراد می باشد. این ماده بطور طبیعی نیز در برخی از نقاط کره زمین یافت می شود. قیر طبیعی بر اثر تراوش نفت خام از روزنه و شکافهای سطح زمین به خارخ و بخار شدن اجزای سبک نفت پدید می آید. همین قیر بود که از دیرباز ، مخصوصا در ایران و بین النهرین بعنوان ملاط در ساختمانها و استخرها و یا گازهای دیگر به مصرف می رسید.
قیر حاصل تقطیر ، ماده ای است سیاه رنگ یا قهوه ای سیر که برحسب مقدار اجزای سبکی که در موقع پالایش از نفت خام گرفته می شود، ممکن است خیلی سفت یا به درجات مختلف نرم باشد. قیر بر اثر حرارات نرم و آب می شود. اما اگر با اکسیژن ترکیب شده باشد بصورت نوعی لاستیک در می آید که در آنصورت مثل قیرهای دیگر چندان در مقابل گرما یا در مقابل سرما سفت نمی شود.
قطران طبیعی
گروهی از نفت های خام دارای گوگرد زیاد ، ویسکوزیته بیشتر و تراکم را قطران طبیعی گویند، که در بعضی مناطق استثنائا آنها را نیز استخراج می کنند. قطران در عمق کم زمین و در داخل ماسه ها ی نفت دار که به آنها ماسه های قطران (Tar SandS) گویند، یافت می شود. این قطران ها راهنمای خوبی برای پیدا شدن نفت خام محسوب می شوند.
موم طبیعی
موم طبیعی بطور کلی از پارافین تشکیل می شود و می تواند درون لوله های حامل نفت نیز از متن تفکیک حاصل می کند. این ماده به حالت خمیر یا شکننده و برنگ زرد مایل به قهوه ای می باشد که دارای وزن مخصوص ۰.۸۴ الی ۰.۹۳ می باشد. نقطه ذوب موم طبیعی ۸۵ الی ۱۰۰ بوده و در داخل بنزین ، روغن و محلولهای بیتومینی حل می شود.
استخراج نفت خام
بنزین
بنزین سبک
پارافین
پالایش نفت خام
چراغ پیه سوز
سوخت جامد
سوخت گازی
سوخت مایع
صنعت نفت
گاز خشک
گاز تر
روغن
روغن روان
قطران طبیعی
ماسه قطران
موم طبیعی
نفت خام
نفت سفید
نفت دیزل
