چگونه قطعی برق، صنعت پتروشیمی را متأثر می‌کند؟
به گزارش نبض بازار، براساس آخرین داده‌های موجود، خسارات ناشی از قطعی برق به صنایع پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در این رابطه گفته صنایع پتروشیمی طی سه سال گذشته بین ۱۰ تا ۱۵درصد از قطع برق زیان دیده‌اند.
این ارقام نشان‌دهنده افزایش بیش از چهار برابری خسارات طی سه سال است و با توجه به روند افزایشی خسارات و مشکلات تأمین برق، پیش‌بینی می‌شود که خسارات صنایع پتروشیمی در سال ۱۴۰۳ به حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برسد. (میزان خسارت سال ۱۴۰۳ هنوز اعلام نشده است.)
کدام شرکت‌های پتروشیمی بیشترین آسیب را دیده‌اند؟
کمبود برق طی سه تابستان گذشته زیان‌های بسیاری بر اقتصاد کشور تحمیل کرده است. بیشترین زیان را شرکت‌های فولادی در دوره قطع برق دیده‌اند و پس از آنها پتروشیمی‌ها از قطع برق زیان دیده‌اند. پتروشیمی‌های لرستان، کردستان، مهاباد، میاندوآب و کرمانشاه از برق سراسری استفاده می‌کنند که قطع برق تولید این واحد‌ها را با مشکل مواجه کرده است.
تأثیر قطعی برق بر صنعت پتروشیمی
تأثیر قطعی برق بر صنایع پتروشیمی را می‌توان در چند بخش مشخص مورد ارزیابی قرار داد. آسیب‌های مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تولید، آسیب به تجهیزات حساس، آسیب اقتصادی و زیست‌محیطی ازجمله این موارد به شمار می‌روند.
آسیب‌های مستقیم به تولید
بسیاری از واحد‌های پتروشیمی باید فرآیندهایشان به‌طور مداوم و بدون توقف انجام شود، اما با قطع ناگهانی برق، با توقف خطوط تولید مواجه خواهیم شد که راه‌اندازی مجدد آن زمان‌بر و هزینه‌بر خواهد بود. علاوه بر آن، کمپرسورها، پمپ‌ها، مبدل‌های حرارتی و راکتور‌ها نسبت به نوسانات برق بسیار حساس‌اند، بنابراین تکرار این قطعی‌ها موجب استهلاک زودرس خواهد شد که تعمیرات پرهزینه‌ای را به‌دنبال خواهد داشت.
آسیب‌های غیرمستقیم به زنجیره تولید
پتروشیمی‌ها برای تأمین خوراک (مثل گاز طبیعی) نیاز به فشار ثابت دارند که برق در ایستگاه‌های گازرسانی آن را تأمین می‌کند و قطع برق در زیرساخت‌های جانبی (مانند حمل‌ونقل ریلی، ایستگاه‌های پمپاژ) باعث تأخیر در تحویل خوراک یا محصول می‌شود.
افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سودآوری
هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات آسیب‌دیده و هزینه دوباره‌کاری برای محصولاتی که به‌دلیل خاموشی ناقص شده‌اند، هزینه‌های تولید را افزایش خواهد داد. ازسویی با افزایش هزینه، تولید با کاهش رو‌به‌رو خواهد شد که به تبع آن فروش و در ادامه درآمد شرکت‌های پتروشیمی کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی صنایع صادرات‌محور پتروشیمی با کاهش قدرت رقابت‌پذیری رو‌به‌رو می‌شوند که به افزایش قیمت تمام‌شده محصولات منجر می‌شود.
البته این موضوع ابعاد دیگری را نیز در برمی‌گیرد. خاموشی اضطراری ممکن است باعث شود فرآیند‌های کنترل شده به هم بخورد و مواد شیمیایی به محیط نشت کنند و آثار زیست‌محیطی را به دنبال داشته باشد. همچنین تجهیزات گرمایشی و تحت فشار در صورت خاموشی نامناسب می‌توانند منفجر یا دچار حریق شوند که همین امر ریسک انفجار و گاز‌های سمی را افزایش می‌دهد.
با بررسی میزان آسیب‌پذیری زیرشاخه‌های مختلف پتروشیمی می‌توان نتیجه گرفت که صنایع پتروشیمی که محصولات پایه تولید می‌کنند (مثل اتیلن و متانول) بیشترین آسیب را از قطعی برق متحمل می‌شوند و مجتمع‌های کوچک‌تر که مواد نهایی مثل پلیمر بسته‌بندی‌شده تولید می‌کنند، آسیب کمتری می‌بینند. در نتیجه هرگونه قطعی مستمر برق، در نهایت موجب افزایش هزینه تولید، کاهش صادرات و افزایش قیمت داخلی محصولات پتروشیمی خواهد شد.
با نگاهی به میزان حساسیت مجتمع‌های پتروشیمی ایران نسبت به قطعی برق می‌توان آنها را در چند دسته طبقه‌بندی کرد:
مهم‌ترین مناطق حساس در نوار جنوبی ایران قرار دارند که می‌توان به عسلویه و منطقه پارس جنوبی اشاره کرد که می‌تواند مجتمع‌های پتروشیمی پارس، مروارید و سایر مجتمع‌های نیمه‌نهایی را تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه شوک ناشی از قطع ناگهانی برق در این مجتمع‌ها شاهد فلج موقتی صادرات متانول، اتیلن و پروپیلن خواهیم بود.
منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر به‌عنوان دومین قطب پتروشیمی ایران نیز دارای حساسیت بسیار بالایی است و هرگونه اختلال در فعالیت آن می‌تواند منجر به وقفه در تولید پلیمر‌ها و مواد بر پایه فرآورده‌های نفتی شود.
مجتمع پتروشیمی اراک که تولید متانول، آمونیاک و کود شیمیایی را برعهده دارد با حساسیت زیاد در رده بعدی قرار می‌گیرد و سایر کارخانه‌های پتروشیمی بخش شمالی کشور که به تولید رزین و پلاستیک‌های خاص مشغول هستند حساسیت کمتری به قطعی برق نشان خواهند داد.
تأثر قطعی برق پتروشیمی‌ها بر بورس
از سویی باید در نظر داشت که این اختلال‌ها می‌تواند روی سهام شرکت‌های پتروشیمی آثار مخربی بر جای بگذارد و منجر به توقف یا کاهش تولید (ناشی از افزایش هزینه) و فروش آنها شود. با در نظر داشتن آنکه پتروشیمی‌ها سهم قابل‌توجهی در رشد شاخص کل بورس اوراق بهادار دارند، با قطعی برق این صنایع، با واکنش منفی بازار رو‌به‌رو خواهیم شد و در کوتاه‌مدت کاهش قیمت سهام این صنعت را به علت افزایش ریسک سرمایه‌گذاری تجربه خواهیم کرد. به‌عنوان نمونه در تابستان ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ که برق‌رسانی به‌ویژه در خوزستان و بوشهر مختل شد، سهام مجتمع‌های پتروشیمی مثل زاگرس، مارون، شگویا، جم در بورس افت چشمگیر داشتند.
برهمین اساس پیشنهاد می‌شود که شرکت‌های پتروشیمی، سرمایه‌گذاری در منابع انرژی جایگزین همچون انرژی‌های تجدید‌پذیر خورشیدی و بادی را در دستور کار قرار دهند، زیرا باید در نظر داشت که درآمد ناشی از فروش محصولات پتروشیمی، سهم بالایی در ارزآوری برای کشور دارد.
