بورس تاثیرپذیر از چه عواملی است/ یادداشت علی سامانی‌فرد دبیر کمیته بورس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی
به گزارش نبض بازار از علی سامانی‌فرد، دبیر کمیته بورس و کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی ایران بیان داشت: نرخ برابری دلار در برابر ریال تابع عوامل متعدد اقتصادی و سیاسی است که نهایتا منجر به حرکت های صعودی و نزولی در نرخ ارز در ایران میگردد. عواملی که عمدتا ریسک های سیستماتیک برای اقتصاد ایران محسوب می شوند و هرگاه اثر این عوامل بعنوان تهدیدی برای اقتصاد محسوب شود نرخ ارز واکنش نشان داده و صعودی می گردد و بالعکس هرگاه عواملی که نشان از بهبود اوضاع اقتصادی دارد ظهور کند، اثرش در نرخ ارز بصورت نزول قیمت آشکار می گردد. اما سالهاست که تحرکات نرخ ارز بعنوان شاخص تعیین وضعیت تقویت-تضعیف اقتصاد بر روی بازار بورس تهران نیز اثرگذار است. برخی فعالین بازار معتقدند رشد نرخ ارز همراه با رشد نرخ تورم باعث اثرگذاری مثبت بر روی بازار بورس می شود و این معادله در جهت معکوس هم صدق می کند به این معنی که نزول نرخ ارز همراه با کاهش نرخ تورم می تواند اثر منفی بر این بازار داشته باشد. تحلیل این دسته از فعالین می تواند ناشی از دو جنبه باشد. اولاً افزایش تورم باعث افزایش ارزش جایگزینی شرکتها می شود. بنابراین ارزش معاملاتی شرکت نیز بصورت طبیعی میل پیدا می کند تا فاصله ایجاد شده بین خود با ارزش جایگزینی را کاهش دهد ولذا ارزش معاملاتی شرکت نیز ممکن است گارد صعودی به خود بگیرد. دوماً افزایش نرخ ارز و تورم باعث افزایش نرخ فروش محصولات و خدمات شرکتها می گردد که این افزایش اثرات خود را در صورتهای مالی گزارش شده توسط شرکتها نشان میدهد. اگر این اصل را که "بازار بورس آینده را می خرد" صحیح بدانیم، بنابراین افزایش نرخ ارز و تورم بصورت توأمان می تواند منجر به خوش بینی در بازار بورس ولذا افزایش سمت تقاضا در بازار و به تبع آن صعودی شدن بازار گردد. دقیقاً در جهت عکس این معادله، کاهش نرخ ارز و تورم باعث تقویت سمت عرضه و نزولی شدن بازار می گردد و این روند تحلیلی سالهاست در میان فعالین بازار بورس وجود داشته است. اما در یک سال و نیم گدشته، وجود دو عامل باعث برهم خوردن این نظم در مقاطعی شده است. همانگونه که در نگاره زیر مشخص است در گام اول و بخش انتهایی گام سوم حرکت دلار (حرکت صعودی) شاخص کل واکنش معکوس داشته است.
این دو عامل از نگاه سامانی‌فرد شامل کاهش اعتماد و افزایش حرکات هیجانی است. اعتماد از دست رفته در این بازار، اثر تحلیل های کلان اقتصادی و مالی را کمرنگ ساخته و رفتارهای هیجانی نیز باعث تشدید تصمیم گیری‌های لحظه‌ای و گاهاً اشتباه در بازار گردیده است.
در حال حاضر یک ریسک سیستماتیک دیگر نیز بر بازار بورس سایه انداخته است. حصول یا عدم حصول توافق هسته‌ای ایران، طبعا می تواند بر اقتصاد کشور اثر قابل ملاحظه ای داشته باشد. برخی فعالین بازار معتقدند حصول توافق احتمالا منجر به کاهش نرخ ارز می شود و بر اساس تحلیل پیشتر اشاره شده، این امر اثر منفی بر بازار بورس خواهد گذاشت. در این خصوص یک مقایسه تاریخی انجام شده است که در زیر قابل مشاهده است:
دبیر کمیته بورس افزود: همانگونه که از این جدول بر می آید، هرچند در دوره یک ماهه بعد از امضای برجام در تیرماه 1394 واکنش بازار بورس به این خبر منفی بوده است، اما در دوره یک ماهه پس از اجرای برجام در دیماه 1394 شاهد رشد 19% در شاخص کل بوده ایم. یقیناً برای اقتصاد تحریم زده ایران، تحقق توافق و کاهش تحریم ها، هرچند ممکن است باعث افت ارزش دلار (در مقطع کوتاه) گردد که یک شوک اولیه برای بازار بورس محسوب می شود؛ لکن در میان مدت و همزمان با گشایش های اقتصادی اتفاق افتاده ، شرکتها قادر خواهند شد عملکرد خود را بهبود ببخشند و این موضوع یقیناً در افزایش بازده شرکتها و به تبع آن در رشد ارزش سهام آنها اثرگذار خواهد بود. بنابراین به اعتقاد نویسنده این یادداشت، امسال نیز انتظار میرود حصول توافق هسته ای و کاهش(و یا برداشته شدن) تحریم ها در میان مدت اثر مثبت خود را بر بازار بورس داشته باشد. مضافاً اینکه اخبار منتشره از جلسات تیم اقتصادی دولت سیزدهم نشان از عزم دولتمردان در حمایت از صنایع صادرات محور از طریق کنترل نرخ ارز در محدوده بین 25 تا 26 هزار تومان دارد که یقیناً اگر سیاستهای پیش بینی شده به درستی محقق گردد، می توان انتظار ایجاد اثرات مثبت پایدار در میان مدت را برای این صنایع متصور شد.
رییس اتاق بازرگانی افزود: بعنوان جمع بندی، معتقد است اگر اراده دولتمردان در حصول یک توافق مطلوب که حافظ منافع سیاسی-اقتصادی کشور باشد با عزم تیم اقتصادی دولت در کنترل نرخ ارز و جلوگیری از فشرده شده مجدد فنر این نرخ همراه گردد و به شرط بازگشت فضای اعتماد فعالین بازار بورس به این بازار ناشی از رعایت اصل شفافیت اقتصادی دولت ؛ می توان انتظار داشت آهسته آهسته روند افزایش تقاضا در بازار بورس تقویت شده و این بازار روند صعودی خود را آغاز نماید.
