سیاست کربن صفر و مصرف سوخت‌های فسیلی
به گزارش نبض بازار، دکتر علیرضا بابازاده استاد دانشگاه امیرکبیر یادداشتی با عنوان سیاست کربن صفر و مصرف سوخت‌های فسیلی نوشته است که متن این یادداشت به شرح زیر می‌باشد.
بیست و هشتمین نشست اقلیمی سالیانه سازمان ملل متحد (معروف به کاپ ۲۸) که دولت‌ها در آن در باره روش‌های محدود کردن و آمادگی برای تغییرات اقلیمی آینده بحث و تبادل نظر می‌کنند از ۳۰ نوامبر تا ۱۲ دسامبر سال ۲۰۲۳ در کشور امارات متحده عربی برگزار شد و طی آن بطور تلویحی تکلیف سوخت‌های فسیلی روشن شد بطوریکه کاهش تدریجی استفاده از این نوع سوخت‌ها در دستور کار دو لت‌ها قرار گرفت. گرچه همزمان در این اجلاس راه‌های دور زدن مصوبات برای تولید کنندگان این نوع سوخت‌ها باز گذاشته شده، اما این تصمیم، اغازی رسمی برای گذار از انواع سوخت‌های فسیلی و حرکت به سوی انرژی‌های پاک محسوب می‌شود.
تاکید و تمرکز بر استفاده از انرژی‌های پاک به جایی رسید که قریب به یکصد کشور، از سه برابر شدن ظرفیت‌های انرژی‌های تجدید پذیر تا سال ۲۰۳۰ حمایت کردند، بطوریکه سیاست انرژی در خصوص روند حاکم بر استفاده از سوخت‌های فسیلی، مشهور به کربن صفر در نهایت تا سال ۲۰۵۰ باید عملیاتی شود.
اما علیرغم چنین تصمیمی، دنیا رکورد جدیدی را در سال ۲۰۲۳ از منظر مصرف انرژی و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تجربه کرد. سال ۲۰۲۳ بعنوان دومین سال پیاپی، رکورد مصرف جهانی انرژی شکسته شد و با رشد ۲ درصدی به ۶۲۰ اکسا ژول رسید. نرخ رشد، ۶/۰ درصد بالاتر از میانگین ده سال گذشته و ۵ درصد بالاتر از دوران قبل از همه گیری کرونا در ۲۰۱۹ برآورد شد. اما علیرغم افزایش مصرف انرژی، مصرف سوخت‌های فسیلی نیز در این سال در مقایسه با ۲۰۲۲ از ۹/۸۱ درصد به ۵/۸۱ درصد کاهش پیدا کرد.
انتشار دی اکسید کربن از منابع سوخت‌های فسیلی که کماکان بعنوان مهمترین منبع این انتشار شناخته می‌شود به ۸۷ درصد کل میزان انتشار در سطح جهان رسید. در سال ۲۰۲۳ انتشار گاز‌های گلخانه‌ای مرتبط با بخش انرزی برای نخستین بار به ۴۰ گیگا تن بر اورد شده است.
مصرف نفت بعنوان مهمترین منبع انتشار و پر مصرف‌ترین سوخت فسیلی، در سال ۲۰۲۳، روند صعودی خود را حفظ کرده و با ۱۹۸ اکسا ژول مجددا در صدر سوخت‌های فسیلی قرار گرفت، بطوریکه با ۹۶ میلیون بشکه در روز به رکورد جدیدی در تولید رسید. اما شاید تثبیت تقریبی مصرف گاز طبیعی در سطح جهان از دلایل عمده کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در سال گذشته باشد.
گرچه جهان رکورد جدیدی را تجربه کرد و مصرف نفت از مرز ۱۰۰ میلیون بشکه در روز عبور کرد. اما تقاضای گاز طبیعی در سال ۲۰۲۳ تقریبا ثابت ماند و تنها ۱ میلیارد متر مکعب افزایش پیدا کرد؛ که در مقیاس جهانی تغییر قابل ملاحظه‌ای نمی‌باشد.
چنین افزایشی در مقایسه با کاهش تقاضای ۴/۰ درصدی یعنی معادل ۱۵ میلیارد متر مکعب که در سال ۲۰۲۲ روی داد، قابل ملاحظه نبوده و برای جبران کافی نمی‌باشد. عرضه و تقاضا در اروپا نیز دچار کاهش قابل ملاحظه‌ای بود بطوریکه، تقاضای گاز طبیعی در ۲۰۲۳ در اروپا به پایین‌ترین سطح خود از سال ۱۹۹۴ رسید و کاهشی برابر با ۷ درصد معادل ۳۴ میلیارد متر مکعب را نشان داد. بطور مشابه نیز، تولید گاز در این منطقه ۷ درصد کاهش داشت که عمدتا در کشور‌های نروژ، انگلستان و هلند اتفاق افتاد.
در منطقه آسیا – پاسیفیک نیز تقاضا حدود ۲ درصد افزایش داشت که این تقاضا به واسطه افزایش تقاضای چین صورت گرفت، هند نیز به واسطه رشد اقتصادی نسبتا خوب و افزایش مصرف انرژی، ۷ درصد رشد تقاضا را در بخش گاز طبیعی شاهد بود.
در خصوص اتنقال گازطبیعی و صادرات، مهمترین تغییر در تجارت گاز بین اروپا و روسیه رخ داد. واردات گاز اروپا از روسیه از ۴۳ درصد در ۲۰۲۱ به ۲۳ درصد در ۲۰۲۲ کاهش یافت و در ۲۰۲۳ به ۱۴ درصد رسید که بعد از نروژ و آمریکا در مقام سوم تامین کننده گاز اروپا محسوب می‌شود.
صادرات " ال ان جی" از امریکا رشد قابل ملاحظه‌ای از خود نشان داده و از ۲/۰ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۱۳ به ۱۱۴ میلیار متر مکعب در سال ۲۰۲۳ افزایش داشته است. این رشد صادرات باعث شده تا آمریکا بالاتر از قطر و استرالیا بعنوان بزرگترین صادر کننده " ال ان جی" شناخته شود.
مشابه تولید و مصرف نفت خام، ذغال سنگ هم به رکورد‌های جدیدی در ۲۰۲۳ دست پیدا کرد و در تضاد با انچه کشور‌های شرکت کننده در "کاپ ۲۸ " تصمیم گرفتند، باعث نگرانی طرفداران محیط زیست شد. تولید ذغال سنگ در ۲۰۲۳ به بالاترین حد خود یعنی ۱۷۹ اکسا ژول بر آورد شده است. ۴ کشور استرالیا، چین، هند و اندونزی عهده دار حدود ۹۷ درصد از تولید منطقه اسیا – پاسیفیک هستند که این منطقه در سطح جهان حدود ۸۰ درصد ذغال سنگ تولیدی را به عهده دارد. چین در این میان به تنهایی نیمی از ذغال سنگ جهان را تولید می‌کند در مقابل امریکای شمالی، مرکزی و جنوبی به همراه اروپا نسبت به ۲۰۲۲ شاهد کاهش تولید ذغال سنگ بودند. آنچه که مهم به نظر می‌رسد مصرف جهانی ذغال سنگ برای نخستین بار به ۱۶۴ اکسا ژول براورد شده است. این رقم ۶/۱ درصد نسبت به ۲۰۲۲ و هفت برابر بالاتر از میانگین نرخ رشد ده سال گذشته گزارش شده است. چین در سال با مصرف ۵۶ درصد، بعنوان بزرگترین مصرف کننده شناخته شده است.
مرور آنچه که به تولید و مصرف سه سوخت مهم فسیلی مربوط می‌شود، شاید تلنگری بر تولید و مصرف انرژی در داخل کشور باشد. انواع " ناترازیها" به همراه محدودیت‌ها و پروتکل‌های بین المللی در خصوص حرکت به سوی انرژی‌های پاک باعث شده تا دهه اینده، چالشی مهم پیش روی کشور ما قرار گیرد. از اکنون باید به فکر حضور در "کاپ ۲۹" اذربایجان بوده و گزارشی دقیق از وضعیت انتشار کربن داشته باشیم. به یاد داشته باشیم که گرچه کشوری مانند چین در مصرف انواع سوخت‌های فسیلی سرامد است، اما حرکت به سوی انرژی‌های تجدید پذیر را هم با جدیت اغاز کرده، بطوریکه نزدیک به ۸۰ درصد تجهیزات تولید انرزی‌های تجدید پذیر در این کشور ساخته شده و بر اساس اخرین آمار، استفاده خودرو‌های برقی در این کشور از خودرو‌های با موتور‌های متداول پیشی گرفته است.
تجربه چین بعنوان کشوری که در مصرف انرژی‌های فسیلی سر امد بوده و همزمان همراه با سیاست کربن صفر پیش می‌رود می‌تواند برای کشور ما الگویی مناسب باشد. از یاد نبریم که تا ۲۰۳۰ تنها ۶ سال فاصله داریم، پس از هم اکنون به فکر باشیم.
