بازدهی بورس و دلار در دولت‌های مختلف / رشد ۱۵۰۰ درصدی بورس در دولت دوم روحانی

هشتم تیرماه سال جاری، انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد و دولت جدید بر سر کار خواهد آمد و طبیعتا مشخص شدن ترکیب کابینه و وزرا و همچنین تیم اقتصادی دولت جدید، تاثیر بسزایی در روند کلی تحولات اقتصادی، سمت و سوی سیاست‌های مالی و پولی، روند بازار‌های دارایی و به خصوص بازار سهام خواهد داشت.

با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری، «دنیای اقتصاد» وضعیت دلار و بازار سهام را در ۸ دوره ریاست جمهوری اخیر مورد بررسی قرار داده است. قبل از شروع مباحث ذکر این نکته ضروری است که نخستین دیتایی که برای شاخص کل بورس تهران وجود دارد، مربوط به سال‌های آغازین دهه ۷۰ است و عملا با توجه به فقدان داده‌های آماری، بررسی دوره‌های ریاست جمهوری قبل از آن میسر نیست.

دولت سیزدهم فعالیت خود را در مرداد ۱۴۰۰ آغاز کرد و قرار بود این دولت تا مرداد ۱۴۰۴ سکان هدایت کشور را در اختیار داشته باشد، اما سانحه ناگواری که برای رئیس جمهور سابق رخ داد، سبب شد تا دولت مذکور تا پایان وقت قانونی در راس کار نباشد و با بر گزاری انتخابات در تیرماه سال جاری، رئیس جمهور جدیدی انتخاب شود.

در سه سالی که دولت سیزدهم فعالیت داشت، دلار ۱۲۸ درصد و بورس نیز ۵۲ درصد رشد داشتند. می‌توان بخشی از جاماندگی بورس در این دولت را به فقدان اعتماد در این بازار نسبت داد که بعد از ریزش قیمت‌ها در سال ۹۹ در این بازار شکل گرفت. به دلیل اینکه دوره ریاست جمهوری دولت سیزدهم ناتمام باقی ماند و ۴ ساله نبود، مقایسه آن با سایر دولت‌ها دارای اشکال آماری است، بنابراین «دنیای اقتصاد» میانگین سالانه رشد عدد شاخص و دلار در هر دوره ریاست جمهوری را محاسبه کرده است. به این صورت که عدد شاخص بورس در روز آخر ریاست جمهوری به روز اول آن تقسیم شده و به توان میانگین تعداد روز‌های معاملاتی رسیده و سپس عدد یک از آن کسر شده است. به این ترتیب بازده شاخص کل بورس و دلار در ۸ دوره ریاست جمهوری قابل مقایسه شده است.

دوره دوم روحانی، رکورددار بازدهی‌ها

بررسی آمار‌های موجود نشان می‌دهد که دوره دوم روحانی (سال ۹۶ تا ۱۴۰۰)، رکورددار ثبت بیشترین رشد در قیمت دلار و همچنین شاخص کل بورس در مقیاس چهارساله بوده است. گفتنی است که در دوره دوم روحانی، دلار رشد ۵۷۲ درصدی داشته و متعاقبا بورس نیز صعود قابل توجه هزار و ۵۹۳ درصدی را تجربه کرده است. در دوره دوم ریاست جمهوری روحانی، دو جهش ارزی رخ داد که با توجه به همبستگی میان بورس و دلار، این موضوع خود را در رشد فوق العاده بورس نیز نشان داد. جهش ارزی اول از اواسط اردیبهشت سال ۹۷ شروع شد و تا مهرماه آن سال ادامه داشت و جهش ارزی دوم نیز از اوایل سال ۹۹ شروع شد و تا اواخر مهرماه همان سال تداوم داشت.

در سال ۹۷، بورس متلاطم شد و خروج آمریکا از برجام، بازگشت مجدد تحریم‌ها در کنار جنگ تجاری بزرگ‌ترین اقتصاد‌های دنیا، جهش نرخ دلار و از همه مهم‌تر برخی سیاست‌های نادرست اقتصادی همچون اعمال محدودیت‌های معاملاتی در بورس کالا سبب شد شاهد ورود حجم انبوه نقدینگی به بازار‌های دارایی باشیم. در این سال دلار با ثبت رشد ۱۶۷ درصدی، از ۴۸۰۰ تومان به ۱۳ هزار تومان افزایش یافت و سکه نیز جهش ۱۸۵ درصدی را ثبت کرد.

در این فضا شاخص کل بورس تهران به رشد اسمی حدود ۸۶ درصدی بسنده کرد. سال ۹۸ با جهش نرخ تورم و ارز، تحریم‌های جدید اقتصادی و کاهش قیمت‌های جهانی فلزات همراه شد. در این سال، بازدهی کل بورس تهران در پی هجوم بی سابقه پول‌های خرد به رقم باورنکردنی ۱۸۱ درصد رسید که بیشترین میزان رشد سالانه این نماگر در تاریخ فعالیت این بازار بود. در این سال افزایش سفته بازی به ویژه در گروه‌های کوچک‌تر بورسی سبب شد نماگر هموزن با رشد عجیب ۴۳۷ درصدی همراه شود و عرضه‌های اولیه پرطرفدار شوند.

این بازدهی‌ها در حالی رقم خورد که در بازار‌های رقیب، دلار ۲۲ درصد و سکه ۳۱ درصد رشد کرده بود. در پایان این سال، همه گیری کرونا نیز به ریسک‌های موجود افزود و انتظارات تورمی شکل جدی تری به خود گرفت. اعمال محدودیت‌های کرونایی برای برخی کسب وکار‌ها و تعطیلی برخی مشاغل پول‌های بیشتری را روانه تالار شیشه‌ای کرد. این وضعیت سبب افزایش شتاب رشد قیمت سهام در ماه‌های پایانی سال ۹۸ شد و همزمان دولت و رسانه‌ها اقدام به تبلیغات گسترده و تشویق مردم به سرمایه گذاری در بازار سهام کردند. این گونه بود که شاهد افزایش صدور کد‌های معاملاتی آنلاین و ورود عموم مردم به بازار سهام بودیم.

افزایش محسوس تقاضا برای سهام که حالا در قیمت‌هایی بالاتر از ارزش ذاتی خود در حال دادوستد بودند، رشد قیمت سهام را سرعت داد. این روند در سال ۹۹ نیز ادامه پیدا کرد، به طوری که پس از گذشت کمتر از پنج ماه از آغاز این سال، نماگر اصلی بورس تهران تا ارتفاع ۲ میلیون و ۷۸ هزار واحد پیشروی کرد و رشد بیش از ۳۰۰ درصدی را رقم زد، اما این فاز شیدایی پایان یافت و پس از آن نزول فرسایشی دامن بورس بازان را گرفت. همان طور که عنوان شد، دو جهش ارزی مذکور هم بهای اسکناس آمریکایی را به سطوح تاریخی هدایت کردند و هم تب داغ تقاضا را به سمت و سوی بازار‌های دارایی روانه کردند که در این میان بازار سهام نیز به عنوان یکی از بازار‌های دارایی موجود در اقتصاد کشور، پذیرای بخشی از این نقدینگی سیال و سرگردان سطح جامعه بود که در جست وجوی کسب بازدهی و حفظ ارزش پول روانه این بازار شده بودند.

گفتنی است یکی از تاریخی‌ترین سال‌های بورس تهران یعنی سال ۹۹ در دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی قرار داشت که ریزش فجیع قیمت‌ها در این سال، یکی از تاریخی‌ترین سال‌های بازار سهام را رقم زد. همان طور که گفته شد، رکورد ثبت شده در این دوره، ناشی از رشد بخش واقعی اقتصاد نبود و عواملی مانند افزایش انتظارات تورمی و خروج آمریکا از برجام که منتج به جهش‌های ارزی شد، سرمایه گذاران را به تکاپو انداخت که برای حفظ ارزش ریالی سرمایه خود راهی بازار‌های دارایی شوند و در این اثنا با توجه به افزایش ضریب نفوذ بورس، ابرنوسان‌های متعددی در این بازار رخ داد.

دولت نخست روحانی

در دوره نخست روحانی بورس افت و خیز‌های متعددی را تجربه کرد. بازار در سال ۹۲ رشد خود را آغاز کرد و تا دی ماه آن سال بازار با رشد فوق العاده‌ای همراه شد. بعد از ریزش قیمت‌ها در دی ماه سال ۹۲ و افزایش نرخ بهره بدون ریسک، بازار سهام تا سال ۹۶ نتوانست حرکت خاصی را در کلیت خود ترتیب دهد. در دولت نخست روحانی دلار با رشد ۱۶ درصدی و بورس نیز با رشد ۴۲ درصدی همراه شد.

دولت نخست احمدی نژاد، با رشد قیمتی دلار و افت بورس همراه بود. در دوره نخست ریاست جمهوری احمدی نژاد، دلار با رشد ۱۱ درصدی همراه شد، اما در همین بازه زمانی، بورس ۱۱ درصد از ارتفاع خود را از دست داد، اما دولت دوم احمدی نژاد تفاوت فاحشی با دولت نخست او داشت. در این بازه زمانی، دلار با تحریم‌های نفتی و بانکی اوایل دهه ۹۰ با رشد همراه شد و بورس نیز با توجه به این موضوع با استقبال همراه شد. در دولت دوم احمدی نژاد، دلار ۲۲۹ درصد افزایش ارتفاع داشت و بورس نیز رشد ۴۸۴ درصدی را تجربه کرد.

دوره خاتمی

بررسی آمار و ارقام نشان می‌دهد که در دوره نخست خاتمی، بازار سهام رشد ۹۰ درصدی را تجربه کرده و دلار نیز در این بازه زمانی رشد ۶۹ درصدی را ثبت کرده است، اما دوره دوم خاتمی یکی از بهترین دوره‌ها برای بورس بازان پس از تعدیل اثر دلار بود. در دوره دوم خاتمی، دلار رشد ۱۳ درصدی را تجربه کرد، درحالی که در این مقطع، بورس تهران ۲۳۴ درصد رشد را در کلیت خود تجربه کرد که نشان می‌دهد رشد بورس در آن مقطع، ناشی از افزایش انتظارات تورمی نبوده و در نتیجه گشایش‌هایی که در صحنه روابط بین الملل و دادوستد‌های کشور رخ داده، حاصل شده است.

دوره دوم هاشمی رفسنجانی

همان طور که در ابتدای متن نیز اشاره شد نخستین دیتایی که برای شاخص کل بورس تهران وجود دارد، مربوط به سال‌های آغازین دهه ۷۰ است و عملا با توجه به فقدان داده‌های آماری، بررسی دوره‌های ریاست جمهوری قبل از آن میسر نیست، بنابراین داده‌ای برای بررسی دوران نخست ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی موجود نیست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دوره دوم ریاست جمهوری وی، دلار با رشد ۱۹۷ درصدی همراه شده و بورس نیز رشد ۳۳۸ درصدی را تجربه کرده است.