هزینه‌های سرسام‌آور سلامت در ایران / نگرانی بیماران از مراجع به مراکز درمانی
به گزارش نبض بازار، کافی است برای یک بارهم که شده برای طی کردن روند درمان یک بیماری به مراکز درمانی مراجعه کرده باشید، تا متوجه هزینه‌ها هنگفت درمان یک بیماری شوید. هزینه‌هایی که خیلی از بیماران را از طی کردن روند درمان منصرف می‌کند.
حوزه بهداشت و درمان بخش زیادی از درآمد خانوارها را می‌بلعد، از بستری‌ها گرفته تا دندانپزشکی. نه طرح دارویار توانست به داد بیماران برسد، نه شعارهای رسانه‌ای مسئولان.
آنطور که مقامات دولتی گفته‌اند بیش از 50 درصد درآمد خانوارها صرف تأمین مسکن می‌شود. باقی‌مانده درآمد می‌ماند برای هزینه‌های دیگر مانند خوراک، حمل‌ونقل، بهداشت و... . هزینه‌های سلامت اما آنقدر زیاد است که برخی حتی قید بخشی از درمان را می‌زنند.
جدال میان گروه‌های مختلف از جمله مجلس، سازمان غذا و دارو، داروسازان و... برای مدیریت بازار دارو فایده‌ای نداشت. هر چند وقت یکبار برخی داروها در بازار کمیاب می‌شود و قیمت آن افزایش می‌یابد. گاهی صحبت از داروهای خاص است و گاهی داروهای رایج برای بیماری‌های معمول و رایج.
هشدار برای صرف‌نظر بیماران از دریافت خدمات درمان
برخی از بیماران به واسطه بیماری خود، پای ثابت بیمارستان‌ها، مطب پزشکان و داروخانه‌ها هستند. کسانی که زیر بار هزینه‌های سلامت کمرشان خم شده است. اما حتی اگر بیماری موقت هم باشد، باز هم هزینه کمی برای افراد ندارد. یک بار مراجعه به پزشک و خرید دارو هم بخش زیادی از درآمد فرد را می‌گیرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به هزینه‌های سرسام‌آور سلامت در ایران نوشت، فقدان نظام اثربخش محافظت از افراد در برابر مخاطرات مالی، علاوه‌بر اینکه باعث سقوط جمعیت زیادی از افراد به زیر خط فقر می‌شود، احتمال صرف نظر بیماران از دریافت خدمات سلامت مورد نیاز را نیز افزایش می‌دهد. در نتیجه باعث کاهش سطح سلامت می‌شود.
یکی از رایج‌ترین رویکردها برای سنجش محافظت مالی افراد، بررسی شاخص مواجهه با مخارج کمرشکن سلامت است. مرکز پژوهش‌های مجلس درباره این شاخص نوشت: «بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت، اگر مجموع پرداخت‌های مستقیم از جیب خانوار برای سلامت برابر یا بیش از 40 درصد از ظرفیت پرداخت خانوار باشد، مخارج کمرشکن سلامت رخ داده است.»
مخارج کمرشکن سلامت در ایران
اما آیا در ایران مخارج کمرشکن سلامت رخ داده است؟ بازوی پژوهشی مجلس در این مورد نوشت که بر حسب داده‌های حساب‌های ملی سلامت میانگین شاخص سهم پرداخت‌های مستقیم از جیب بیماران از کل هزینه‌های سلامت طی سال‌ها 1390 تا 1398 برابر با 42/2 درصد بود.
بر اساس داده‌های حساب‌های ملی سلامت ایران، 37.4 درصد مخارج سلامت کشور در سال 1398 به صورت پرداخت مستقیم انجام شده است. این در حالی‌ست که میانگین این شاخص در سال 2019 میلادی در سراسر دنیا 18 درصد و در کشورهای با درآمد زیاد، متوسط و پایین به ترتیب 13.6 درصد، 35 درصد و 44.7 درصد بود.
به عبارتی وضعیت ایران بیشتر از کشورهای دارای درآمد متوسط و نزدیک به کشورهای دارای درآمد پایین است.
دارو بیشترین سهم در هزینه‌های سلامت را دارد
بنا بر نتایج پیمایش هزینه درآمد خانوار، طی سال‌های 1395 تا 1400 به طور متوسط 30 درصد از مجموع پرداخت از جیب خانوار صرف تهیه دارو شده است. خدمات دندانپزشکی و خدمات بستری به ترتیب 19 درصد و 18/7 درصد از مجموع پرداخت از جیب خانوار را تشکیل داده‌اند.
همانطور که آمارها نشان می‌دهد، دارو بخش زیادی از هزینه‌ها را به خود اختصاص دهد. دنیای اقتصاد در این مورد نوشته است: «بدهی دولت به فعالان صنایع دارویی از یک سو و کاهش شدید نقدینگی در این بخش از سوی دیگر باعث شده تا بسیاری از صاحبان سرمایه از حضور در این حوزه امتناع کنند.»
در ادامه گزارش دنیای اقتصای آمده است که به دلیل توجیه‌ناپذیری تولید عرضه دارو و تجهیزات کاهش یافته است و در سال‌های اخیر بارها شاهد کمبود دارو در کشور بودیم که در صورت حل نشدن مشکلات کنونی، تعداد اقلامی که با کمبود روبه‌رو هستند، افزایش خواهد یافت.»
نتیجه این کشمکش اما فشار بیشتر بر گرده مردم است. آنچه مردم در بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و داروخانه‌ها تجربه می‌کنند، فراتر از آن چیزی است که در گزارش‌ها می‌آید یا مقامات دولتی مجبور به واکنش درباره آن می‌شوند.
نتیجه مخارج کمرشکن: کاهش استاندارد زندگی
بازوی پژوهشی مجلس نیز در گزارش خود آورده است که وقوع مخارج کمرشکن سلامت میتواند منجر به کاهش مصرف و پس‌انداز در کوتاه‌مدت و همچنین فروش دارایی و استقراض و در نهایت کاهش استانداردهای زندگی در بلندمدت شود.
بالا بودن سهم پرداخت از جیب از هزینه‌های سلامت، پایین بودن ظرفیت درآمدی خانوار و ضعیف بودن ساز و کارهای پیش‌پرداخت و تجمیع ریسک در تامین مالی مراقبت‌های سلامت سبب کمرشکن بودن هزینه‌های سلامت شده است. روندی که در صورت تداوم میتواند سلامت افراد جامعه را مورد تهدید قرار دهد.
