نقش مرموز این فرد در تنش جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ

به گزارش نبض بازار، قره باغ کوهستانی ۳۰ سال پیش ۱۴۰ هزار ارمنی داشت، اما بعد از سه دهه نه تنها جمعیت آن‌ها گسترش پیدا نکرده است که در نتیجه تنش جمهوری آذربایجان و ارمنستان تقریبا دیگر همه آن‌ها رفته اند.

امروز تحلیلگران از زوایایی متفاوت نبرد قره باغ را بررسی کرده و براین باورند که پایان این مناقشه تاریخی ماحصل پویایی منطقه و دخالت بازیگرانی، چون ترکیه و روسیه بوده است. از منظر آن‌ها مولفه‌های دیگری، چون حمله روسیه به اوکراین را نیز باید لحاظ کرد.

درگیری قره باغ که از سال‌های آخر اتحاد جماهیر شوروی شعله ور شد، به پایان رسیده است. قره باغ کوهستانی که عمدتا جمعیت ارامنه را در خود جای داده بود، در اختیار جمهوری آذربایجان  جزو این جغرافیا قرار گرفت. بیش از ۱۴۰ هزار نفر از ساکنان این سرزمین، اگر نگوییم همه، آن را ترک کرده اند یا در حال آماده شدن برای ترک منطقه هستند. از هفته گذشته، کاروان‌هایی از ماشین‌ها، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها راهی مرز ارمنستان شده‌اند.

پایان مناقشه‌ای تاریخی
قره باغ کوهستانی به درگیری منجمد کهن تبدیل شده بود – مناقشه‌ای طولانی مدت که با تضعیف قدرت شوروی کلید خورد و پس از فروپاشی هم حل نشد. اگرچه از زمان فروپاشی شوروی، قره باغ شبه خودمختار بود و توسط ارامنه اداره می‌شد، اما آسیب پذیر بود و توسط سازمان ملل به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته می‌شد. این سرزمین صرفا توسط یک کریدور باریک پا به ارمنستان متصل است. حالا آذربایجان با حمله به پایتخت قره باغ کوهستانی، استپانکرت، قدرت این منطقه مورد مناقشه را در دست گرفت.

ناظران ارمنی می‌گویند، ارمنستان غافلگیر شد و روسیه علیرغم نقش میانجیگرانه اش در برقراری آتش بس و تامین نیرو‌های حافظ صلح پس از آخرین درگیری‌های جدی در سال ۲۰۲۰ کنار ایستاد. اکنون گزارش شده است که این حافظان صلح روسی با محافظت از کاروان‌های پناهجویان به تخلیه این منطقه کمک می‌کنند. حمله آذربایجان به استپاانکرت و شکست ارمنستان و روسیه در جلوگیری از آن در قاب انفعال مسکو قابل تبیین است. گروهی می‌گویند روسیه درگیر اوکراین است و اکنون هزینه راه اندازی این جنگ را می‌پردازد.


چرایی انفعال مسکو و پوتین
آنگونه که موسسه مطالعات واشنگتن نوشته، حمله روسیه به اوکراین، جاه طلبی مسکو برای میانجی گری یا حفاظت از صلح در هر کجا، از جمله در قره باغ کوهستانی را بی اعتبار کرد. امروز برخلاف تصور کرملین نشین ها، روسیه نتوانسته به واسطه حمله‌ای برق آسا به اوکراین این کشور را سریعا به زانو درآورد. امروز جنگ اوکراین به درگیری طولانی مدت تبدیل شد، پس قره باغ کوهستانی نمی‌توانست بخشی از اولویت‌های روسیه باشد. اما انفعال مسکو و جنگ اوکراین تنها دلایل شکست ارمنستان در جریان درگیری با آذربایجان نبود. به باور ناظران، حرکت ایروان به سوی غرب و تمایلش جهت قرار گرفتن کنار ایالات متحده از جمله دلایل عقب نشینی کرملین بود.


پاشینیان سال ۲۰۱۸ به قدرت رسید و مانند اسلاف خود توانست تا حد زیادی از خط باریک تعریف شده میان حفظ روابط اقتصادی طولانی مدت این کشور با روسیه و روابط پایدار با غرب، عبور کند. اما اخیرا این تعادل به هم خورده است.

با این همه گروهی می‌گویند قضاوت در باب این که روسیه به واسطه چنین مولفه‌ای خود را کنار کشیده، دشوار است. یکی از نتایج روابط نزدیک ارمنستان با غرب، مانور نظامی مشترکی بود که این کشور اوایل ماه جاری با ایالات متحده برگزار کرد. بدیهی است که روسیه در باب دخالت نظامی آمریکا در منطقه خوش بین نبود. چنین گزاره‌ای می‌تواند توضیح دهد که چرا روسیه که پیشتر نقش بازیگر حامی صلح را بازی می‌کرد، هنگامی که قره باغ کوهستانی مورد حمله آذربایجان قرار گرفت، به کمک ارمنستان نیامد.

نقش پنهان اردوغان
ماه می‌پس از انتخاب رجب طیب اردوغان، روسیه درگیر ترمیم حصار‌ها با ترکیه - حامی اصلی منطقه‌ای آذربایجان - شد. از همین رو همسویی با ارمنستان برای روسیه دشوار شده بود. آنچه به نظر می‌رسد از دست دادن قره باغ کوهستانی در قاب بازتعریف چینش ژئوپلیتیکی قابل تبیین است.

این مقوله را می‌توان نه صرفا با انفعال روسیه، بلکه با تمایل ایالات متحده به ارمنستان و پویایی فزاینده ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای توضیح داد. ترکیه اگر متحد روسیه نباشد، مطمئنا در باب اوکراین رایزنی‌ها مفید نخواهد بود. امروز اردوغان پوتین را انزوای بین المللی تحمیل شده توسط غرب اندکی نجات داده. اردوغان در اقدامی نمادین و در راستای وارد کردن ضربه‌ای دیگر به ارمنستان، تصرف قره باغ کوهستانی را با بازدید از نخجوان - منطقه‌ای که متعلق به آذربایجان شناخته می‌شود، تایید کرد.

به باور تحلیلگران، پایان خشونت آمیز این درگیری بعد از بیش از ۳۰ سال را می‌توان هم به عنوان آخرین اسپاسم فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی قلمداد کرد و هم مرحله بعدی کوچک شدن روسیه در مرز‌های پسا  شوروی. جنگ اوکراین بزرگترین و مهم‌ترین جنگ‌های پس از امپراتوری است و بخشی از همین پدیده. نتیجه کوتاه مدت در اوکراین هر چه باشد، هدف مسکو را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این بدان معنا نیست که روسیه سقوط خواهد کرد. با این حال، قدرت این کشور کاهش می‌یابد.

منبع: اقتصاد نیوز