به گزارش نبض بازار، از شهریور ماه سال گذشته تا به امروز، فیلترینگ پیام‌رسان‌ها به صورت گسترده اجرایی شد، بر همین اساس در تاریخ ۳۰ شهریور ماه ۱۴۰۱ اینستاگرام و در تاریخ ۴ مهر ماه همان سال واتساپ در کشور فیلتر شد.

آماری جدید از فعالیت ایرانیان در تلگرام و اینستاگرام

بر اساس این گزارش تلگرام در ایران بین ۵۸ تا ۶۱ میلیون کاربر و اینستاگرام نیز بین ۴۲ تا ۴۶ میلیون کاربر دارد. همچنین تعداد کاربران ایرانی توییتر نیز بین ۳.۵ تا ۴ میلیون است. نکته‌ی قابل توجه این است که تا پیش از اعمال فیلترینگ جدید روی شبکه‌های اجتماعی در شهریور سال ۱۴۰۱، کاربران به استفاده از پیام‌رسان واتساپ متمایل شده بودند اما با فیلتر شدن واتساپ، کاربران ایرانی به‌صورت گسترده دوباره اقدام به استفاده‌ از تلگرام کرده‌اند.

البته ذکر این نکته ضروری است که این آمار براساس تعداد حساب‌های کاربری ایجاد شده توسط ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی ذکر شده گردآوری شده است. با توجه به این نکته که در شبکه‌های اجتماعی، کسب و کارهای ایرانی هم حضور دارند و ممکن است هر نفر حقیقی، بیش از یک حساب شخصی داشته باشد یا حتی کاربران علاوه بر صفحه شخصی‌شان، صفحه‌های مربوط به کسب و کارشان را هم در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده باشد، این داده‌ها با تعداد نفرات فعال متفاوت خواهد بود.

محبوبیت تلگرام و پلتفرم‌های خارجی حتی با فیلترینگ

براساس گزارش دیتاک، کاربران ایرانی تلگرام به‌صورت میانگین ۲۲ پست در ثانیه منتشر می‌کنند و در هر ثانیه، ۲۷ هزار پست تلگرامی توسط کاربران ایرانی مشاهده می‌شود. همچنین هر پست تلگرامی به صورت میانگین هزار و دویست بازدید دارد ضمن اینکه حدود ۱۰ درصد از پست‌های تلگرام محتوای بازنشر شده است علیرغم تصور اولیه مبنی بر اینکه با وجود محدودیت روی شبکه اجتماعی اینستاگرام، از شمار کاربران یا فعالیت در این پلتفرم کاسته می‌شود، داده‌هایی که دیتاک منتشر کرده نشان می‌دهد که از زمان ایجاد محدودیت روی این شبکه از شهریور ۱۴۰۱، حجم محتوای عمومی این بستر به مرور افزایش هم یافته است.

تاکنون ۴۵۰ میلیون پست از ۶ میلیون صفحه‌ی عمومی (Public) متعلق به کاربران ایرانی در اینستاگرام منتشر شده است. به‌صورت میانگین ۱۴ پست در ثانیه توسط کاربران ایرانی در اینستاگرام منتشر می‌شود.  کاربران ایرانی در هر ثانیه بیش از ۲۵ هزار بار پست‌های اینستاگرام را می‌بینند. حدود یک درصد از کاربران پس از مشاهده‌ی یک پست در اینستاگرام، آن را لایک می‌کنند.

توییتر فارسی با حضور گیک‌های فناوری و فعالان حوزه رسانه، آی‌تی و سیاست شکل گرفت؛ تا پیش از اعتراضات شهریورماه سال ۱۴۰۱، شخصیت‌های گروه‌های مرجع نیز به فعالان این پلتفرم اضافه شدند. با آغاز اعتراضات فعالیت قشر جوان جامعه نیز در توییتر فارسی افزایش یافت.

در مجموع فضای پلتفرم توییتر یک فضای قطبی است و همین موضوع، یکی از دلایل عدم فعالیت پررنگ کسب و کارهای ایرانی در این شبکه اجتماعی است. - تاکنون ۷.۳۵ میلیارد توییت از ۹.۱ میلیون کاربر ایرانی در توییتر منتشر شده است. 

کاربران ایرانی به صورت میانگین در هر ثانیه ۲۳۳ توییت منتشر می‌کنند.  بررسی و پایش کل محتوای توییتر فارسی نشان می‌دهد که تنها ۵ درصد از محتواهای ارسالی توسط کاربران، توییت دست اول هستند و ۹۵ درصد بقیه‌ی محتواها، محتواهای بازنشر یا ریتوییت بوده‌اند. همچنین یک کاربر ایرانی به‌عنوان فعال‌ترین کاربر توییتر، روزانه بیش از ۶۰۰ توییت منتشر می‌کند. هشتگ‌های پراستفاده در کانال‌های تلگرامی، هشتگ‌های بورسی، رمزارزی، نرخ دلار و .... هستند.

استفاده از هشتگ در پست‌های تلگرامی مرسوم نیست و عموما جهت دسته‌بندی محتوای کانال کاربرد دارد. بیشترین موارد جست‌وجوی ایرانی‌ها در گوگل در سال گذشته چه بوده است؟ این لیست در بازه‌های زمانی مختلف عموما شامل کلمات مشخص و ثابتی است؛ اما نکته‌ی جالب آن وجود کلیدواژه‌های طلا و قیمت طلا به‌دلیل افزایش قیمت آن در سال گذشته است. کلیدواژه‌هایی مانند دیوار، دیجی‌کالا و نی‌نی‌سایت هم از نظر کاربران ایرانی به عنوان منابع اصلی و حوزه‌های تخصصی به شمار رفته است. کلیدواژه ایران‌خودرو هم به دلیل قرعه‌کشی خودرو و همچنین کلیدواژه شاد هم به دلیل اهمیت آن برای دانش‌آموزان در این لیست به چشم می‌خورند.

دور زدن فیلترینگ برای قشر خاص

پیش از این نیز مسئولان طرح‌هایی برای دور زدن فیلترینگ مطرح کردند، برنامه هایی که تنها برای قشر خاصی از جامعه، پیشنهاد شده بود؛ در پاییز سال گذشته طرحی در کمیسیون فرهنگی مجلس ارائه شد که در آن به ضرورت قانونمند کردن فضای مجازی، تعیین سطوح دسترسی به اینترنت و خرید یک نرم‌افزار خارجی در صورت عدم رفع مشکلات پلتفرم‌های داخلی اشاره شده‌بود.

وضعیت فیلترینگ در دیگر کشورها

کشور ایالات متحده آمریکا با حدود بیش از ۲۳۱ میلیون کاربر برخی از شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده است. مقابله با خودگران خارجی، مقابله با تروریسم حماس و حزب الله لبنان و عدم دسترسی کودکان به محتوای صریح جنسی از جمله عواملی است که این کشور برای فیلترکردن برخی شبکه‌های اجتماعی در نظر گرفته است.

همچنین کشور کانادا نیز با بیش از ۲۵ میلیون کاربر مواردی همچون هرزه‌نگاری کودکان، فیلم‌های مستهجن و هتک حرمت امور جنسی، نقض حقوق بشر، تروریسم، نزدیکی جنسی با حیوانات را مد نظر قرار داده است.

کشور امارات متحده عربی با دو میلیون ۲۹۹ میلیون کاربر نیز مواردی همچون ضرر به اسلام، قمار، هرزه نگاری، وب سایت‌های مرتبط با اسرائیل، انتقاد از دولت و اقدام ضد امنیت، شبکه‌های اجتماعی را از جمله موارد مهم برای فیلتر کردن می‌داند؛ بنابراین مسائل اخلاقی و سیاسی و امنیت داخلی در کشور‌های یاد شده و دیگر کشور‌ها جزو مواردی است که شامل فیلترینگ می‌شود و البته لازم به ذکر است که این قوانین و مقررات بسته به ارزش‌های بنیادین و مبنای سیاست‌های دولت‌های این کشور‌ها با یکدیگر متفاوت است.