۱۰ اردیبهشت روز ملی خلیج فارس/ این پهنه آبی به نام ماست

به گزارش نبض بازار، خلیج فارس به عنوان شعبه ای بزرگ از اقیانوس هند که بر سر راه تمامی خطوط دریایی در مشرق عدن واقع شده است، مانند دالانی است که بین ۲۴ دقیقه و ۳۰ درجه عرض شمالی و ۴۸ دقیقه و ۵۰ درجه طول شرقی واقع شده، حدود آن از شمال و شمال شرقی، سواحل ایران، از غرب خلیج عمان، از جنوب و غرب شبه جزیره عربستان است.

رودخانه های دجله و فرات، کارون و کرخه که از کوه های ارمنستان و ترکیه سرچشمه گرفته اند به انضمام رودخانه های جراحی، هندیان و رودهای کوچک دیگر به این دریا می ریزند.

آب های خلیج فارس کم عمق و زیر بستر آن دارای منابع نفت و گاز (هیدروکربن) فراوان است، این عمق در دهانه خلیج فارس ۷۰ تا ۹۰ متر است و هر قدر به طرف بالای خلیج فارس می رود کمتر می شود و به مسافت ۹۰ کیلومتری تا دهانه شط به ۳۰ متر می رسد.

در صیدگاه های مروارید عمق خلیج فارس کمتر از ۳۶ متر است، مساحت خلیج فارس ۹۷ هزار مایل مربع است و طول آن از سواحل عمان تا راس دریا در حدود ۵۰ مایل و عرض آن کم و بیش بین ۲۹ تا ۱۸۰ مایل (تنگه هرمز) است.

خلیج فارس به مثابه یک راه آبی و دریایی از آغاز تاریخ موقعیت برجسته سیاسی داشته است و به نوعی خاستگاه تمدن های بزرگ خاور باستان با پیشینه ای چند هزار ساله است.

از قرن پیش عیلامیان از بندر بوشهر و جزیره خارک برای سکنی و کشتیرانی و حکمفرمایی بر سواحل خلیج فارس و بازرگانی با هند غربی و دره نیل استفاده می کردند.

اکثر مورخان یونانی، از جمله هرودوت معتقدند که بابلی ها وسایل مورد نیاز خود را که از عربستان و هندوستان تهیه می کردند از طریق خلیج فارس حمل می کردند.

به لحاظ موقعیت راهبردی و سوق الجشیی نیز بابل در حوالی خلیج فارس در کنار دجله و فرات قرار گرفته بود و سه دریای فارس، هند و اسود را به هم مرتبط می ساخت.

بزرگ ترین لشکرکشی ها سرداران بزرگ تاریخ در آن زمان به استعانت دریانوردان فنیقی امکان می پذیرفته است، لشکر کشی اسکندر به این سوی جهان فصل تازه ای است؛ اسکندر در بازگشت از فتح هند به یک دسته از سربازان خود به سرکردگی نثارخوس ماموریت داد که در مصب رود سند به کشتی بنشیند و به کمک دریانوردان قبرسی، فنیقی و مصری همراه خویش در ساحل عمان و خلیج فارس تا آنجا که می توانند پیش برانند.

هرودوت و استرابون تاکید می کنند که در این نواحی مراکز مهم تجاری وجود داشته است.

هم اکنون نیز خلیج فارس خانه ما مهم ترین آبراه بین المللی جهان است که بیش از ۵۰ درصد انرژی جهان در آن نهفته است.

خلیج فارس و کشورهای ریز و درشت پیرامون آن(ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان) نزدیک به ۱۰ درصد از گستره ۴۴ میلیون کیلومتر مربع قاره آسیا را در بر می گیرند.

خلیج فارس در مقام محل و معبر مبادله کالا و تجارت میان شرق و غرب؛ نه تنها از زمان های دور صحنه رقابت و کشمکش های ملل ذینفع و متجاوزان و استعمارگران بوده است بلکه همیشه و بیش از هر دریای دیگری مورد توجه علمای علوم زمین و باستان شناسان و مورخان و جغرافیا نویسان قرار داشته است.

آری خلیج فارس نامی است به جای مانده از کهن ترین منابع، زیرا که از سده های قبل از میلاد سر برآورده است و با پارس و فارس، نام سرزمین و خانه ملت ایران گره خورده است، دریای پارس با مساحت حدود ۲۴۰ هزار کیلومتر مربع که در جنوب غربی قاره آسیا و در جنوب ایران قرار دارد.

زمین شناسان معتقدند که در حدود ۵۰۰ هزار سال پیش، صورت اولیه خلیج فارس در کنار دشت های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت.

قدمت خلیج فارس با همین نام چندان دیرینه است که عده ای معتقدند: خلیج فارس گهواره تمدن عالم یا مبدا پیرایی نوع بشر است.

ساکنان باستانی این منطقه، نخستین انسان هایی بوده اند که روش دریانوردی را آموخته و کشتی اختراع کرده و غرب و شرق را به یکدیگر پیوند داده اند.

اما دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس، قریب پانصد سال قبل از میلاد مسیح(ع) و در دوران سلطنت داریوش اول آغاز شد. داریوش نخستین ناوگان دریایی جهان را به وجود آورد. کشتی های او طول رودخانه سند را تا سواحل اقیانوس هند و دریای عمان و خلیج فارس پیمودند و سپس شبه جزیره عربستان را دور زده و تا انتهای دریای سرخ و بحر احمر کنونی رسیدند.

او برای نخستین بار در محل کنونی کانال سوئز فرمان کندن ترعه ای را داد و کشتی هایش از طریق همین ترعه به دریای مدیترانه راه یافتند.

در کتیبه ای که در محل این کانال به دست آمده، نوشته شده است: من پارسی هستم، از پارس مصر را گشودم. من فرمان کندن این ترعه را داده ام از رودی که از مصر روان است به دریایی که از پارس آید. پس این جوی کنده شد چنان که فرمان داده ام و ناوها آیند از مصر، از این آبراه به پارس چنان که خواسته من بود.

داریوش در این کتیبه از خلیج فارس به نام دریایی که از پارس می آید، نام برده است و این نخستین مدرک تاریخی است که درباره خلیج فارس موجود است.

بعد از کتیبه داریوش نیز به تحقیق تمامی متون قدیمی جغرافی جهان از نقشه های هکاتایوس و بطلمیوس، تا آثار جغرافیدانان و جهانگردان مسیحی و مسلمان شعبه ای بزرگ از اقیانوس هند را که از جنوب ایران به موازات بحر الحمر، تا قلب دنیای قدیم پیش رفته است خلیج فارس یا دریای فارس خوانده اند.

از سده های هفتم و هشتم قمری و میلادی همه عالمان از جمله آناکسی ماندر، هکاتوس، هرودوت، اراتوستن، هیپارک، پومیونی مله، کراتس مالوس، استرابون، بطلمیوس، مایکروپیوس، ایزیدورسویلی، محمدبن موسی الخوارزمی، ابوزید بلخی، ابن سرابیون، ابن رسته، ابن فقیه، قدامه، ابن فضلان، ابن خردادبه، مسعودی، اصطخری، ابن حوقل، مقدسی، ناصر خسرو، ادریسی، جیحانی، فرازی، بیرونی، ابن جبیر، یاقوت، قزوینی، مستوفی، ابن بطوطه، حافظ ابرو، شرف الدین علی یزدی، ابوالغازی و نظایر آن دریای جنوب ایران را تحت عناوین و اسامی خلیج فارس، خلیج پارس، دریای فارس، بحر الفارس، بحر فارس، سیوس پرسیکوس، ماره پرسیکوس، گلف پرسیک، پرژن گلف و پرزشیر گلف یاد کرده اند.

خلیج فارس طبق اسناد موجود از هزاره هشتم قبل از میلاد مورد استفاده تجاری و نظامی ملل دنیای قدیم قرار گرفته است و در سنگ نوشته داریوش هخامنشی در مصر متعلق به سال ۵۱۵ تا ۵۱۸ پیش از میلاد، که هنگام حفر کانال سوئز به دست آمده است، در عبارت «درایه تپه هچا پارسا آیی تی هنی» به معنای دریایی که از پارس می رود یا سر می گیرد، نام دریای پارس آمده است.

ایرانیان در روزگار هخامنشی این دریا را «پارسا درایا» یا دریای پارس می خواندند و در کتیبه های که از داریوش در تنگه هرمز نیز یافت شده، عبارتی پیرامون دریایی که از «پارس رود» سرچشمه گرفته است به چشم می خورد.

در کتاب حدود العالم به عنوان قدیمی ترین کتاب جغرافیا به زبان فارسی که حدود هزار سال قبل تالیف شده آمده است: «خلیج پارس از حد پارس برگیرد، با پهنای اندک تا به حدود سند.» می توان گفت از هنگامی که بشر تاریخ نویسی را آغاز کرد دریای جدا کننده فلات ایران از شبه جزیره عربستان را «دریای فارس» یا «خلیج فارس» نامیده است و در هیچ یک از ادوار تاریخی نام دیگری به آن نهاده نشده است.

آری خلیج فارس و دریای پارس میراثی است که در مناسبت ها و نمادهای ملی متجلی می شود و ایرانیان آزاداندیش روزگار کهن برای فرزندان خود به یادگار گذارده اند تا مایه فخر و مباهات نسل های بعدی باشد و ایرانیان همواره به خاطر آورند که نمادهای میهنی و ملی آنان که با پوششی از باورهای ژرف دینی و الهی مزین و متبرک شده است، در همیشه تاریخ موجب بالیدن آنان است.

دهم اردیبهشت سالروز بیرون راندن و اخراج استکبار جهانی به سر کردگی پرتغالی ها از جزایر دریای پارس توسط سرداران ایرانی است که به عنوان روز ملی خلیج فارس نام گذاری شده و در همین راستا برای حقانیت این نام مقدس و حساس برای ایرانیان برنامه‌ های متنوعی در استان هرمزگان و جزیره قشم به اجرا در می آید.

پرتغالی ها، هلندی ها و انگلیسی ها کشورهای قدرتمند آن زمان به ویژه در بخش دریایی بودند که هر کدام به نوبه خود بر بخش هایی از جزایر و بنادر خلیج فارس مسلط شده و برخی بیش از یک تا دو قرن براین مناطق حکمرانی کردند.

پرتغالی ها نخستین استعمار گرانی بودند که به خلیج فارس هجوم آوردند و بخش های عمده ای از جزایر و بنادر آن را تصرف و به پایگاه های نظامی و حکمرانی خود تبدیل کردند.

آنان به ویژه در جزایر جنوبی خلیج فارس از جمله هرمز بیشتر حضور داشتند و ظلم و آزار اذیت آنان بر مردم بومی این مناطق به حدی رسید که آنان به ناچار تاب نیاوردند و دست به قیام های متعددی علیه این اشغالگران و استعمارگران زدند.

در نهایت حکومت مرکزی ایران در زمان شاه عباس صفوی امام قلی خان سردار مبارز خود را با سپاهش روانه مبارزه با استعمار گران در جزیره هرمز کرد و این فرمانده شجاع به کمک نیروهای مردمی با تجاوزگران و استعمارگران پرتغالی موفق به شکست آنها و بیرون راندنشان از جزیره هرمز و خلیج فارس شد.

امام قلی خان، فرزند دلاور الله وردی خان(حاکم ایالت فارس) که پس از مرگ پدرش به فرمان شاه عباس صفوی به امیر الامرایی فارس(شامل چند استان فعلی جنوب کشور) منصوب شده بود، در سال ۱۰۳۱ هجری قمری (۱۶۲۲ میلادی)، برای بیرون راندن پرتغالی ها از سواحل و جزایر ایران، فعالیت های خود را آغاز کرد.

وی به بندر گامبرون(بندرعباس) حمله برد و آنجا را تصرف کرد، سپس با پیاده کردن نیرو در سواحل قشم، برای نبردی تمام عیار با پرتغالی ها آماده شد؛ تا اینکه با قدرت فرماندهی، ابتکارات نظامی و سرعت عملی قابل تحسین، توانست پرتغالی های اشغالگر را با آن همه سلاح و تجهیزات نظامی، به زانو در آورد، همچون اجداد دلاورش، فرمانده نظامی قلعه را اسیر کند.

به این ترتیب و سرانجام در دهم جمادی الاخر سال ۱۰۳۱ هجری قمری (۲۹ اوت سال ۱۶۲۲ میلادی) پرچم کشور استعمارگر، پس از یکصد و ۱۷ سال تسلط استعماری و نظامی بر منطقه ای سوق الجشی از خطه دلیر پرور ایران، توسط دلاور دیگری از این دیار فرود آورده و به جای آن، بار دیگر پرچم پر افتخار ایران در خلیج فارس برافراشته شد.

در جنگ میان سپاه امام قلی خان و ارتش پرتغالی ها، چندین هزار نفر از فرزندان ایران شرکت داشتند که هزاران نفر از آنان در راه باز پس گیری جزایر هرمز شهید شدند.

این شهیدان گمنام در راه وطن و برای حفظ مرزهای پر ماجرای جنوبی در دریای پارسی شهید شدند.

اهتمام و رشادت امام قلی خان در اینجا پایان نیافت و با همت و مبارزه او، پرتغالی ها در مسقط و عمان نیز شکست خوردند و نهایتا" در سال ۱۰۳۱ هجری قمری پرتغالی ها به طور کامل از خلیج فارس بیرون رانده شدند.

جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.

شهرستان قشم شامل جزیره‌ های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌ های خلیج فارس گسترده شده است.