ماجرای گم شدن ۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور چیست؟
به گزارش نبض بازار، جانشین سابق نمایندگی ایران در فائو ضمن بیان‌این‌که بایر کردن زمین‌های قابل کشت و از میان بردن زمین‌های کشاورزی یک مصیبت واقعی است، اصلاحات ارضی در دوره پهلوی را آغازگر نابودی زمین‌های کشاورزی عنوان کرد و گفت: دو میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور گم شده است! تبدیل روستاها به شهرها عامل گم شدن این زمین‌های کشاورزی است. متاسفانه زمین روستایی را به زمین شهری تبدیل کرده‌ایم و با در عمل زمین‌های کشاورزی و مراتع دام‌ها را از بین می‌بریم.
دکتر محمدعلی یزدانی در هفتاد و هفتمین نشست علمی-تخصصی با عنوان «کشاورزی دانش‌بنیان، تولید محور، اشتغال آفرین» که توسط دفتر آموزش و ترویج مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده وبا مدیریت علمی دکتر فرخ مسجدی؛ رئیس امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور به صورت مجازی برگزار شد، گفت: ساختار موجود دولتی در بخش کشاورزی پاسخگوی نیاز‌های ملی ما در بخش کشاورزی نیست، چرا که تصمیمات گرفته شده در سیستم دولتی تصمیمات لحظه‌ای است.
در گذشته ایلات و عشایر حافظین امنیت غذایی بودند
یزدانی در خصوص ریشه‌شناسی مشکلات خاطر نشان کرد: قبل از این ایلات و عشایر در واقع حافظین امنیت غذایی کشور بودند. اما مشکلات از سال ۱۳۱۰ شروع می‌شود. ما اکنون شاهد نتایج اشتباهات ۱۰۰ سال گذشته در بخش کشاورزی و دامپروری هستیم. به گونه‌ای که با نابود کردن مدل‌های سنتی ایران و وارد کردن بدون مطالعه نظامات جدید ساختار‌های کشور را دچار مشکل اساسی کرده‌اند.
وی مداخلات مقلدانه و بدون مطالعه در طبیعت و منابع ملی را یک آفت دانست و گفت: از سال ۱۲۹۶ تا کنون این حجم از تغییر قوانین دست اندازی در منابع طبیعی و منابع مالی در نوع خود کم نظیر است و اکنون بیش از ۵۰ دستگاه در روستاها و عشایر مشغول کار هستند، اما به دلیل عدم هماهنگی این دستگاه‌ها به پول پاشی روی آورده‌اند. مشارکت همه ذینفعان و یکپارچه کردن نظام تصمیم‌گیری در زمینه کشاورزی و دامپروری یک اصل است که متاسفانه به فراموشی سپرده شده است.
کارشناس عالی اصلاح نژاد در مورد آسیب شناسی مشکلات کنونی، گفت: عشایر طی هزاران سال با مرتع و دام زیست خود را ادامه دادند، اما تصمیمات اشتباه رژیم گذشته این ساختار را شکننده کرد و اقدامات اشتباه در پی انقلاب سفید منابع کشور را از میان برد.
یزدانی با طرح سه پرسش "مشکل ما کجاست؟ آیا استراتژی در بخش کشاورزی وجود دارد؟ آیا قوانین از شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه کشاورزی حمایت می‌کند؟ " ادامه داد: به نظر من ما اکنون تنها با حمایت رهبری قادر هستیم از نقش دانش‌بنیان‌ها در زمینه کشاورزی صحبت کنیم. ما از میان ۵۴ سیاست ابلاغی در زمینه کشاورزی باید به مکانیزم نظارتی بر اجرای این سیاست‌ها نیز تاکید کنیم.
تبدیل روستاها به شهرها؛ عامل گم شدن زمین‌های کشاورزی
جانشین سابق نمایندگی ایران در فائو در خصوص فاجعه نابودی منابع ملی گفت: زمین‌های قابل کشت را بایر کردن و از میان بردن زمین‌های کشاورزی یک مصیبت واقعی است. اصلاحات ارضی در دوره پهلوی آغازگر نابودی زمین‌های کشاورزی بود.
یزدانی با بیان اینکه دو میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور گم شده است! گفت: تبدیل روستاها به شهرها عامل گم شدن این زمین‌های کشاورزی است. متاسفانه زمین روستایی را به زمین شهری تبدیل کرده‌ایم. روستایی که به شهر تبدیل می‌شود در عمل زمین‌های کشاورزی و مراتع دام‌ها را از بین می‌بریم.
کارشناس عالی اصلاح نژاد با طرح پرسش "ما در مرحله تدوین سیاست‌ها خوب عمل می‌کنیم، اما چرا نتوانستیم سیاست‌ها را اجرا کنیم؟ " گفت: چین با استفاده از تکنیک‌های دانش پایه توانسته است با استفاده از ۸ درصد زمین‌ها مشکل امنیت غذایی کشور خود را تضمین و مرتفع کند. کشاورز چینی به هیچ وجه نمی‌تواند زمین خود را تغییر کاربری دهد و نمی‌تواند زمین خود را بیش از دوسال زیر کشت نبرد، اما متاسفانه در کشور ما این مهم اتفاق نیفتاده است.
دامپروری ما مبتنی بر دانش بومی نیست
در ادامه این نشست دکتر محمد راسخ افشار، مؤلف و معاون فنی سازمان دامپروری سابق کشور در زمینه مشکلات در زمینه دامپروری، گفت: بزرگترین مشکل ما در زمینه دامپروی این است که مدل دامپروری ما مبتنی بر دانش بومی نیست، متاسفانه انقلاب سفید پهلوی دوم بیشترین ضربه را به دانش بومی دامپروی در ایران وارد کرد و این به اصطلاح اصلاحات ارضی پنجاه سال کشور را اسیر یک مداخله‌گری اشتباه کرده است. حذف عشایر از چرخه تولید دامپروری، بزرگترین ضربه را به نظام دامپروری کشور زد.
معاون فنی سازمان دامپروری سابق کشور افزود: متاسفانه مداخله اشتباه رژیم پهلوی در ساختار دامپروری، نظام دقیق دامپروری کشور را که مبتنی بر دانش بومی در طول هزاران سال شکل گرفته بود را از میان برد.
در ۷۰ سال گذشته ۵ نژاد گاوی ایران نابود شده است
وی ادامه داد: به عنوان مثال در نظام عشایری ۳۰ نژاد گوسفندی را در ایران تولید کرده بودند که مبتنی بر اقلیم هر منطقه در طول سالیان طولانی شکل گرفته بود. این در حالی است که ایجاد یک نژاد خالص در دامداری یک اصل مهم به شمار می‌رود. با این وجود و با ورود نظامات اشتباه غربی در ایران در طول این ۷۰ سال گذشته ۵ نژاد گاوی ایران از اساس نابود شده است. مداخله اشتباه رژیم پهلوی و اشتباهات مکرر در انتخاب نژاد‌های دامی باعث زیان‌های جبران ناپذیری در این بخش شده است.
این مؤلف ادامه داد: متاسفانه بدون باور‌های ملی کشور را در صد سال کاملا وابسته کردند، در عرصه طیور شاهد این هستیم که اکنون به بدترین شکل وابسته شده‌ایم، خوراک دام ما به شکل افراطی به دلار‌های نفتی و بیگانگان وابسته شده است.
افشار در تبیین مدل وابستگی تحمیلی دوره پهلوی گفت: در نظامات پیش از اصلاحات ارضی عشایر و مردم بومی دانش مخصوص خود را ایجاد کرده بودند. قنات‌ها در سطح ایران نمونه‌ای از این دانش انباشته هزاران ساله بوده است. این ۷۰ سال غربزدگی و شتابزدگی، چاه را جایگزین قنات کرد.
وی در خصوص طرح مدل ذهنی خود در خصوص مدل‌های وارداتی غربی، گفت: من با این اصل مخالفم که می‌گویند کشور اکنون دچار خشکسالی شده است، کشور ایران هزاران سال است که دچار خشکسالی بوده است؛ اما راه زندگی با این خشکسالی را به بهترین شکل آموخته بود. متاسفانه مداخلات اشتباه رژیم پهلوی در مدل‌های سنتی و ترجمه غلط از تکنیک‌های غربی کشور را دچار مشکلات جبران ناپذیری کرد.
افشار ادامه داد: متاسفانه کشاورزی ما بوی نفت می‌دهد. ما می‌خواهیم با دلار‌های نفتی کشاورزی را توسعه دهیم، این خطای راهبردی ۷۰ ساله ما است که بانی آن انقلاب سفید بود. ما اکنون شاهد نتایج تصمیمات پیش دولتمردان آن زمان هستیم. در سال ۱۳۵۵ ایران ۷۰ هزار آبادی دایر داشته است، متاسفانه در سال ۱۳۹۵ این عدد به ۲۵ هزار رسیده است.
چرا وزارتخانه‌های مسئول در خصوص خالی شدن روستاها تدبیر نمی‌کنند؟
وی ضمن بیان ریشه مشکلات در گذشته به تکلیف کنونی دولتمردان اشاره کرد و گفت: چرا وزارتخانه‌های مسئول در خصوص خالی شدن روستاها تدبیر نمی‌کنند؟ متاسفانه برنامه‌های اجرایی به توسعه پایدار روستایی منجر نشده است.
افشار در پایان سخنان خود و در مورد راه‌حل‌های این مشکل، توضیح داد: همانگونه که رهبری فرمودند راه حل ما کشاورزی و دامپروری دانش‌بنیان است، اما این دانش باید مبتنی بر دانش بومی ما باشد. در زمینه اجرایی باید پژوهش‌های مرتبط در حوزه آب و خاک کامل برون سپاری شود. بانک‌ها و نظام سرمایه‌ای باید حامی شرکت‌های دانش‌بنیان شوند. شرکت‌های دانش‌بنیان نباید اسیر ساختار معیوب اداری شوند. ترویج کشاورزی باید بر اساس یک مدل در اختیار دانش‌بنیان‌ها قرار بگیرد. این مهم از زمان پهلوی اول رها شده است. مهارت آموزی یک اصل است که باید توسط شرکت‌های دانش‌بنیان مرتفع شود. اصل استفاده از سند ملی آمایش نیز یک اصل است که همواره باید مورد توجه باشد.
دکتر حسین حیدری شریف آباد، صاحب نظر و مؤلف در حوزه بهره‌وری بخش کشاورزی نیز در این نشست با بیان خاطره‌ای از دوران کودکی خود گفت: در روستای محل زندگی من با وجود تمام کمبود‌ها و نبودن ابزار نوین کشاورزی با مازاد تولیدات کشاورزی مواجه بودیم؛ چرا که با طبیعت نسبتی نزدیک داشتیم.
وی در بیان اصل چهارگانه تولید به زمان، مکان، مقدار و نوع مناسب اشاره کرد و گفت: اصل طلایی کشاورزی به معنای تبدیل انرژی به محصولات فیزیکی طبیعی است که باید در این خصوص به چهار اصل اساسی زمان، مکان، مقدار و نوع توجه ویژه شود.
در ادامه این نشست دکتر فرخ مسجدی، رئیس امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور خاطر نشان کرد: توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان در مقولات دامپروری و کشاورزی و مطالبه رهبری در این زمینه، یکی از مهمترین دلایل تشکیل این نشست است.
وی تعریفی از موضوع شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرد و گفت: دانش‌بنیانی در کشاورزی تولیداتی است که در آن سهم دانش نسبت به دیگر مؤلفه‌ها بیشتر باشد. ما باید در عرصه کشاورزی بهره‌وری را افزایش دهیم. ما در بخش کشاورزی اگر تولیدات خود را به سمت دانش‌بنیان نبریم، دچار کاهش سهم تولید خواهیم شد و همچنین این پدیده منجر به تولید محصولات کم‌ارزشی نسبت به بازار‌های جهانی خواهد شد.
رئیس امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور در جمع بندی نظرات سخنرانان نشست نیز گفت: مشکلات و تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و همچنین فراموشی مدل‌های بهینه گذشته مثل نظام عشایری به عنوان ضربات مهلکی بر پیکره بخش کشاورزی و دامپروری کشور بوده است که اکنون با رهنمود مقام معظم رهبری باید با استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان این مشکلات را به حداقل برسانیم.
