انگیزه چین از قرارداد ۲۵ساله با ایران چیست؟/شفاف‌سازی وزارت خارجه ازمحتوای سند
قرارداد ۲۵ساله ایران با چین تا حدی نتیجه تضعیف نفوذ آمریکا در جهان ، به ویژه در خاورمیانه است. علاوه بر این ، تمایل پکن به داشتن منبع تأمین نفت را نباید فراموش کرد.با گزارش لحظه به لحظه با نبض بازار همراه باشید.
اگرچه سعودی ها بزرگترین فروشنده طلای سیاه در این کشور هستند ، اما نفت ایران منابع دومین اقتصاد بزرگ جهان را متنوع کرده و سوخت آن را آسان می کند. به یاد داشته باشید که به دلیل تحریم های موجود ، چینی ها اکنون نفت ایران را با تخفیف قابل توجهی خریداری می کنند.
از سوی دیگر این قرارداد ممکن است راه را برای شرکت‌های اروپایی برای دستیابی به سهم خود از بازارهای ایران در آینده و در صورت رفع تحریم‌ها دشوارتر کند. دیگر منفعت نیز می‌تواند به روابط پرآشوب واشنگتن پکن برگردد و در واقع چین ایران را واسطه کسب امتیاز از آمریکا قرار دهد.
روز گذشته سند جامع قرارداد ۲۵ساله ایران و چین پس از سالها گفتگو در این باره به امضای وزرای خارجه دو کشور رسید. سندی که مخالفان آن را پیمان ترکمانچای جدید می خوانند و از وابستگی طولانی مدت و امتیازات به چین می ترسند و طرفداران آن را گامی مثبت در زمینه دیپلماسی می دانند.
قصه از کجا شروع شد؟
پایه‌های تحکیم روابط ایران با چین از سال ۹۴ ریخته شد، زمانی که رئیس‌جمهور چین یک سال پس از برجام به ایران سفر کرد. پس از خروج ترامپ از توافق در سال ۹۷، امید مقامات کشور به اروپایی‌ها برای تامین برخی منافع تجاری و سرمایه‌گذاری در چهارچوب برجام برای ایران، به در بسته خورد. در این شرایط یار غار ایران چین شد که به خرید نفت کشورمان ادامه داد.
در سال ۹۵ دو کشور بیانیه مشترک جامع راهبردی را صادر کرده و برای انعقاد یک برنامه همکاری جامع توافق کردند. اما جزییاتی از این برنامه چندان به بیرون درز نکرد. بر اساس اخبار منتشر شده پیش‌نویس این سند نیز در تیر ۹۹ در دولت روحانی بررسی و تأیید شد و وزیر امور خارجه ماموریت یافت با انجام مذاکرات نهایی، بر اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند که این اتفاق نهایت در ۷ فروردین ۱۴۰۰ افتاد.
ایران چه نفعی می‌برد؟
نخست آنکه ایران متحدی چندان قوی در عرضه جهانی ندارد. در این شرایط کم‌توجهی چین به تحریم‌های ایالات متحده (دشمن مشترک هر دو کشور) و همچنین با توجه قدرت اقتصادی آن‌ها، این کشور می‌تواند شریکی مناسب برای ایران باشد. در همین حال برنامه جامع همکاری‌های ۲۵ ساله علاوه بر اینکه ممکن است در کوتاه‌مدت به افزایش فروش نفت ایران منجر شود، در بلندمدت فرصت خوبی برای توسعه زیرساخت‌ها و تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت ایجاد خواهد کرد. ضمن آنکه ورود سرمایه‌گذاران چینی و همچنین توسعه جاده ابریشم جدید می‌تواند همزمان منافع و تهدیدهایی را برای کشور به همراه داشته باشد.
شایعات و ابهامات حول محتوای سند
با وجود این، تاکنون متن این سند به طور رسمی منتشر نشده است و تنها چند روایت مختلف از برخی رسانه‌ها نقل شده است. البته همانطور که اشاره شد در سال ۹۵ دو کشور بیانیه‌ای مشترک به زبان انگلیسی منتشر کردند که سرفصل‌های اصلی همکاری طرفین را مشخص می‌کرد، اما جزییات و اعداد و رقمی را شامل نمی‌شد.
به همین جهت بازار شایعات در این خصوص همواره داغ بوده است؛ از بحث‌هایی در در رابطه با واگذاری جزایر جنوبی کشور گرفته تا حق ماهیگیری نامحدود که البته از سوی مقامات داخلی رد شده‌اند.
یکی از مورد توجه‌ترین موضوعات آن اما بحث سرمایه‌گذاری پکن در صنعت نفت و گاز ایران است که گمانه‌های بسیاری در خصوص آن زده می‌شد. به طور مثال رسانه انگلیسی پترولیوم اکونومیست در سال ۹۸ مدعی برنامه چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت و حوزه حمل نقل ایران شد که گفته می‌شود می‌تواند تغییراتی جدی در تعادل بازار نفت و گاز دنیا ایجاد کند.
دولت اما در گذشته اعلام کرده بود هیچ مورد محرمانه‌ای در خصوص این قرارداد وجود ندارد و طبیعی است که محتوای آن قبل از امضای نهایی منتشر نشود. در روزهای اخیر نیز سندی موسوم به ویرایش نهایی سند همکاری جامع ۲۵ ساله در فضای مجازی دست به دست می‌شود.
مفاد قرارداد چیست؟
حوزه‌های اصلی در کوتاه‌مدت شامل همکاری‌های نظامی-دفاعی و امنیتی (همچون گسترش همکاری‌ها در زمینه مقابله با تروریسم و قاچاق، اجرای رزمایش‌های مشترک، و توسعه همکاری‌ها در حوزه فناوری)، فرهنگی (از جمله توسعه روابط دانشگاه‌ها، امنیت سایبری و همکاری در زمینه حاکمیت دولت‌ها بر فضای مجازی، همکاری در حوزه گردشگری، مقابله با گرد و غبار در ایران)، اقتصادی و تجاری (گسترش همکاری‌های مالی، بانکی و بیمه‌ای، آغاز برنامه‌های تامین اعتبار، عرضه پایدار نفت خام به چین، افزایش صادرات محصولات پتروشیمی ایران به چین)، صنعت (همانند همکاری بین شرکت‌های خودروسازی به منظور انتقال فناوری و تولید مشترک) و همکاری‌های سیاسی دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی می‌شود.
در افق طولانی‌تر اما در این سند غیررسمی عمدتا به پروژه‌های سرمایه‌گذاری اشاره شده است؛ مهم‌ترین آن‌ها ایجاد مشوق‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری چینی در پروژه‌های نفت و گاز ایران، جذب سرمایه‌گذار در پروژه‌های شهرک پتروشیمی چابهار، توسعه جزایر منتخب، سرمایه‌گذاری در زمینه پالایشگاه‌های کوچک و متوسط در شرق، غرب و جنوب ایران، سرمایه‌گذاری در خطوط متروی ۱۰ کلان‌شهر ایران، سرمایه‌گذاری در بخش معادن و صنایع معدنی با اولویت مس، سنگ‌آهن، فولاد و صنایع آلیاژی هستند.
شفاف‌سازی وزارت خارجه در مورد محتوای سند
وزارت خارجه کشور در پی امضای سند برنامه همکاری جامع ایران و چین گزاره برگی را نیز منتشر کرد که در آن شفاف‌سازی شده است:
1) وزارت خارجه این سند را یک نقشه راه برای همکاری‌های جامع دو کشور ایران و چین خطاب کرد و لذا حاوی هیچ قراردادی نمی‌باشد.
2) در هیچ کجای سند کمی‌سازی در خصوص چشم‌انداز همکاری‌ها اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و یا راهبردی نشده است و لذا حاوی هیچ رقم و عدد خاصی از جمله در خصوص سرمایه‌گذاری و یا منابع مالی و پولی نمی‌باشد.
3) این سند ۲۵ ساله نامگذاری شده است تا کلیت برنامه وزارت خارجه و همکاری جامع دو کشور در این بازه زمانی بلندمدت دیده و پیگیری شود. بدیهی است بازه زمانی اجرای هر قرارداد دوجانبه‌ای بر اساس پیش بینی مندرج در خود قرارداد تعیین می‌شود.
4) در این سند ۲۵ ساله ، واگذاری هیچ منطقه و یا هیچ انحصار متقابل و یا یکجانبه‌ای مطرح نبوده و لذا فاقد اعطای هرگونه حق انحصاری است.
5) در این سند مدیریت، اداره و یا بهره‌برداری از هیچ منطقه و یا حوزه‌ای واگذار نشده است.
نظر رهبر انقلاب در مورد همکاری ۲۵ ساله
مقام معظم رهبری بهمن ۹۴ طی ملاقاتی که با رئیس‌جمهور چین داشتند ضمن اشاره به تمایل و نگاه به شرق در ایران در مقابل غرب فرمودند روابط استراتژیک ۲۵ ساله با چین «کاملا درست و حکمت‌آمیز» است. رهبری همچنین در این دیدار گفتند جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه همکاری‌های چین در دوران تحریم را فراموش نخواهد کرد. به این ترتیب مسیر برای انعقاد این قرارداد هموار شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشور نیز پس از امضای این قرارداد، چین را «دوست دوران سختی‌ها» خواند.
منتقدان چه می‌گویند؟
عمده نگرانی‌ها به ترس از وابستگی کشور به پکن به جای غرب و آن هم به صورت بلندمدت و همچنین تکرار تجربه قراردادهای چین با سایر کشورها برمی‌گردد که عمدتا بیشتر به منزله وام‌های کلان و بلندمدتی برای دولت‌های این کشورها محسوب می‌شدند که نسل‌های بعدی ناگزیر از بازپرداخت آن بودند. همچنین با توجه به تضعیف موقعیت ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا، پکن ممکن است به راحتی از ایران کسب امتیاز کند.
اخبار جدید را در کانال تلگرامی نبض بازار بخوانید.
